15.02.2015 Views

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Xesús Ferro Ruibal e e Xacinta Varela Martínez: Fraseoloxía e e paremioloxía galega nos nos escritos do do P. P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)<br />

2.1.3. Corpo Santo. [1762-1772] (§ 5547) La expresión el cuerpo santo es una de las que<br />

también se aplican a las luces de los navíos. Si son muchas, se llaman <strong>en</strong> portugués<br />

coroa de Nossa S<strong>en</strong>hora. Juan Linschot<strong>en</strong> <strong>en</strong> el capítulo 93 de su Vuelta a Europa dice<br />

lo mismo. Y del meteoro dice: “Lusitani Corpus Sanctum Petri Guindisalvi vocant.<br />

Hispani San-Elmo” 6 . Y el padre Bluteau <strong>en</strong> el Suplem<strong>en</strong>to, verbo Coroa, cita y copia a<br />

Linschot<strong>en</strong>. Véase aquí San-Elmo por Sant-Elmo (o Ermo) y no San-Telmo, que jamás<br />

hubo tal Santo Telmo. Y así va por el suelo la reci<strong>en</strong>te impostura de los Telmos de<br />

Pal<strong>en</strong>cia, <strong>para</strong> derivarlos de Tellos. Couto <strong>en</strong> la Década VII, al año de 1557, dice: “Al<br />

bi<strong>en</strong>av<strong>en</strong>turado san Frey Pedro González, al cual los mareantes llaman o Corpo Santo y<br />

los extranjeros llaman santo Anselmo”. También Herrera (Década III, página 16) dice:<br />

“y les pareció que se mostró el glorioso cuerpo de san Telmo”, —que puso de cabeza,<br />

pues el año de 1520 aún no se usaba esa voz Telmo <strong>en</strong> Borneo. (§ 5548) Otra mayor<br />

confusión propondré, y deshace con claridad sobre la expresión Cuerpo Santo. Trata<br />

Molina <strong>en</strong> dos partes de un cuerpo santo que v<strong>en</strong>eran los mareantes. Cuando habla de<br />

fray Juan de Navarrete, franciscano, que aún vivían los que le oyeron predicar, y cuando<br />

habla de Pontevedra. Júntase aquí <strong>en</strong> esta villa una gran cofradía de todos los mareantes<br />

de esta costa —dice— que sub<strong>en</strong> de dos mil cofrades, que es la Cofradía del Cuerpo<br />

Santo, del cual dijimos arriba. Reclama <strong>en</strong> esto al cuerpo de fray Juan de Navarreta, que<br />

supone está <strong>en</strong> Pontevedra. ¿Cómo se compone esto con el cuerpo santo de fray Pedro<br />

González, que está <strong>en</strong> Tuy (§ 5549) Nunca he podido <strong>en</strong>t<strong>en</strong>der este cuerpo santo ni esta<br />

cofradía. Pero ya llegué a hacer evid<strong>en</strong>cia de que ni los mareantes sab<strong>en</strong> de qué cuerpo<br />

santo hablan, ni Molina acertó <strong>en</strong> lo que dijo, crey<strong>en</strong>do vulgaridades. Ese cuerpo santo<br />

ni es el de fray Juan, ni el de fray Pedro, ni la cofradía que hoy subsiste ti<strong>en</strong>e conexión<br />

con los cuerpos de esos v<strong>en</strong>erables, o beatos o santos. La gran cofradía se instituyó <strong>en</strong><br />

honor y v<strong>en</strong>eración del cuerpo santo de Cristo Señor Nuestro. Y <strong>para</strong> que todos me<br />

<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>dan, esa cofradía se estableció <strong>en</strong> el siglo XIII, cuando el Santísimo Sacram<strong>en</strong>to<br />

salió <strong>en</strong> procesión por las calles, <strong>para</strong> celebrar la fiesta del Corpus Christi —como le<br />

llama la Iglesia: In Festo Corporis Christi. Esa cofradía corresponde a las que <strong>en</strong><br />

Castilla llaman Cofradías Sacram<strong>en</strong>tales. (SARMI-660:5547-5549, Monteagudo 4, 256-257).<br />

TFG. Aparece con varias acepcións. 1. Corpo santo. Ac[cepción] de fuegos fatuos; m[uy]<br />

c[omún] <strong>en</strong>tre g<strong>en</strong>te marinera: se dice <strong>en</strong> Campelo-Poio, <strong>en</strong> Beluso-Morrazo etc.; c[ompuesto]<br />

de fácil derivación. (CRESPO2:83). 2. Cadáver incorrupto: D. Fernando, o que foi cura de Santa<br />

Xusta, levárono <strong>para</strong> Cerdedo e disque está corpo santo (43263). San Campio é mui val<strong>en</strong>te,<br />

/porque tiña o corpo santo, /metido <strong>en</strong> Santo Our<strong>en</strong>te. (SACO2:143, 29 / BLADO:2502). Cando o<br />

corpo dalgún morto non podrece, non estando balsamado, di-se que está corpo santo<br />

(24002:015). San Campio fui militar, / servíu ó rey lealm<strong>en</strong>te, / agora está corpo santo/ no altar de<br />

Santo Our<strong>en</strong>te. (19303). 3. Día de V<strong>en</strong>res Santo: O día do Corpo Santo ~ non é tempo de cantar<br />

/porque ha muerto Jesucristo ~ luto debamos guardar /io que esta oración dixera ~ todos os<br />

v<strong>en</strong>res do ano /sacaba una alma de p<strong>en</strong>as ~ e a súa de gran pecado /i qu'a sab'i non a dice ~ i<br />

o qu'a oi non a adepr<strong>en</strong>de / i o día de gran juicio ~ xa verás o que lle sucede (Celav<strong>en</strong>te. O Bolo:<br />

SCHU:2/2/61c). 4. Cofradía do Corpo Santo. Antiga confradería do Gremio de mareantes de<br />

Pontevedra, historicam<strong>en</strong>te importante na vila de Pontevedra, tal como estudaron Sampedro<br />

(1998), Filgueira (1998), Pereira (2002), González (1995) e que aínda se fai pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

difer<strong>en</strong>tes solemnidades da Boa Vila.<br />

Com<strong>en</strong>tario. Como se ve, Sarmi<strong>en</strong>to que era sacerdote e que dedicou importantes páxinas a<br />

describir e explica-los peculiarísimos ritos <strong>para</strong>litúrxicos que na festa do Corpus Christi existían<br />

6 “Os lusitanos chámanlle ‘Corpo santo de Pedro Gonzalez’; e os hispanos ‘Sant Elmo’”.<br />

Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN ISSN 1698-7861<br />

105

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!