Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Xesús Ferro Ruibal e e Xacinta Varela Martínez: Fraseoloxía e e paremioloxía galega nos nos escritos do do P. P. Martín Sarmiento (1695-1772)
vén de algo malo. Como vemos, case tódolos refráns referidos ás mulleres reflicten a visión
misóxina e machista da sociedade tradicional). (38119:108). Muller riseira, ou puta ou peideira
(21126). (24402:1437). (21112:033).
Pero o refraneiro vai máis alá, porque insinúa que a manifestación de alegría por parte da muller
é sempre interesada (polo tanto, arteira), engaiolante e perigosa. Non se di para quen é
perigosa, aínda que se supón que o é para o home. Muller laida, ou puta ou meiga. ("Laida"
significa laimeiro, que fala moi suave, moi lentamente). (27001). Muller laimeira, ou puta ou
meiga. (21602). Muller lasmeira, ou puta ou meiga. (13201, 246). Muller larmeira ou puta ou
meiga. (42007). (20310, 30). (20301) (45695). Muller lermeira, ou puta ou meiga. (FRANCO585).
Muller salameira ou puta ou meiga. (15327) (11626). Muller zalameira, ou puta ou meiga. Muller
sularmeira, puta ou meiga. (21002). Muller prosmeira, ou puta ou meiga. (11629). Muller riseira ou
puta ou meiga.. Muller riseira, ou puta ou peideira. (21126). Tamén se dicía que non era boa a
muller que ría alto e forte, tiña que falar tamén quediño. Cousas doutros tempos. (Sempre oín
'rindeira'). (35115). (MOREI2:065). Muller rideira, puta ou meiga. (210070817). Muller rideira, ou
puta ou casamenteira. Muller riseira, ou puta ou meiga. Outra variante: Muller zalameira, /ou
puta ou meiga. (24402, 1398). Muller refraneira, puta e palanganeira. (20511040).
A risa non é un tema moi frecuente no refraneiro, que só encontra positiva a risa nos meniños
(Neno que non ri ás sete semanas, ou el é ruín ou ruín é o que mama) e compensatoria nos
vellos (Xa que podemos, riamos, que non nos ha faltar unha hora en que morramos): esa é a
razón de que recomende gardar das risas prás choras. O refraneiro sempre condena os
excesos e por iso di que A risa demasiada, *señal de cabeza *vana.
A muller que ri alto e forte descríbese como rideira, rincheira, riseira e esa risa asóciase con
epítetos que indican actitude conquistadora (laimeira, lasmeira, larmeira, lermeira, salameira,
sularmeira, prosmeira) e, aínda que se cualifíca por veces con epítetos neutros (casamenteira,
paroleira), son máis abundantes os epítetos degradantes (peideira, peidorreira) ou aínda máis
agresivos (meiga, ladra, puta).
O refraneiro non percibe perigo equivalente na risa do home. ¿Por qué o refraneiro recomenda
a moderación da risa para a muller e non para o home Coidamos que é porque a risa atrae
sempre; e, como o refraneiro dá por sentado o encanto natural e espontáneo da muller, entende
que a risa multiplica perigosamente ese atractivo feminino e o seu efecto engaiolante. Non
detecta o mesmo fenómeno no home. Obviamente nisto hai ideoloxía que, en tempos, pasaba
desapercibida.
En calquera caso, no feito de ignora-la risa ou de condenala explicitamente, debe de haber un
fondo platónico e monástico: Platón no seu Filebo e san Bieito no capítulo 4 da súa Regula
monástica preceptuaba a contención na risa 52 ; e outro tanto fai no cap. 6 53 e mais no 7 54 .
52 Multum loqui non amare. Verba vana aut risui apta non loqui. Risum multum aut excussum non amare.
“Non ser amigo de falar moito. Non falar parvadas ou cousas que fagan rir. Non ser amigo da risa
esaxerada ou provocada (BENEDICTVS: IV).
53 Scurrilitates vero vel verba otiosa et risum moventia æterna clusura in omnibus locis damnamus et ad talia
eloquia aperire os non permittimus. “Pero as chocalladas e as palabras ociosas e as que provocan a risa
condenámolas en todo lugar a reclusión perpetua e non permitimos que o discípulo abra a boca para
semellantes expresións” (BENEDICTVS: VI).
54 Decimus humilitatis gradus est, si non sit facilis ac promptus in risu, qui scriptum est: ‘Stultus in risu
exaltat vocem suam’ Undecimus humilitatis gradus est, si cum loquitur monachus, leniter et sine risu,
humiliter cum gravitate vel pauca verba et rationabilia loquatur, et non sit clamosus in voce, sicut
scriptum est: ‘Sapiens verbis innotescit paucis’. “O décimo grao de humildade é non ser persoa rideira,
porque está escrito ‘O parvo ri a gargalladas’. O úndécimo grao de humildade é que un frade fale maino,
sen risa, con humildade e seriedade, ou con poucas e asisadas palabras, e sen erguer moito a voz, porque
está escrito que ‘O sabio faise oír con poucas palabras’” (BENEDICTVS: VII).
Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN ISSN 1698-7861
129