Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Xesús Ferro Ruibal, Xacinta Varela Martínez. Fraseoloxía e paremioloxía nos escritos do P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)<br />
cambio, xa explicita que designa aves difer<strong>en</strong>tes 33 ; cousa que tamén testifican González<br />
Reboredo 34 e, <strong>para</strong> o Grove, Enriquez Salido (xa que no Grove tamén designa o corvo, Corvus<br />
corax); <strong>en</strong> Vilar de Ortelle (Pantón) din que é o paxaro que lle anuncia a morte a alguén (cun piar<br />
tristón, picando na v<strong>en</strong>tá onde dorme, estando na cima da casa) pero que, por derivación, tamén<br />
se aplica a aquela persoa que anda sempre anunciando mala sorte (ORTELLE) 35 . En definitiva, o<br />
refrán de Sarmi<strong>en</strong>to (cavar, cavar, <strong>para</strong> <strong>en</strong>terrar) dista moito das onomatopeas que ofrec<strong>en</strong><br />
Valladares (huiu, huhu, bahu, puhu) e os modernos ornitólogos (uu uu, u-u-u ) e, polo tanto, este<br />
refrán prosopopeico debe ter orixe nun relato perdido de literatura oral.<br />
2.4.2. Fágamelo vostede con as perniñas largas, que o quero <strong>para</strong> tecelán. [1762-1772]<br />
Así como el Rey no hace verídicos, justos, económicos, doctos ni virtuosos, sino que los<br />
debe suponer tales <strong>para</strong> el acierto de la elección, con más razón el padre de empleo<br />
perpetuo que <strong>en</strong>g<strong>en</strong>dra un hijo no puede afianzar que será apto <strong>para</strong> el empleo, y más si<br />
es mayorazgo, o como ridiculizan algunos, mayorasno, por la analogía de trago y<br />
trasno. Permítase un chiste idéntico, aunque no del todo muy honesto. Una tejedora<br />
gallega que estaba <strong>en</strong> congreso con un hombre, le suplicaba que le <strong>en</strong>g<strong>en</strong>drase el hijo<br />
con esta gallega expresión: “Fágamelo vostede con as perniñas largas, que o quero<br />
<strong>para</strong> tecelán”. Al tejedor llaman tecelán los gallegos. Si fuese heredera de algún oficio<br />
de pluma diría: “Con las uñas largas, que le quiero <strong>para</strong> escribano”. Lo mismo se<br />
podrá aplicar a otro de los oficios de arriba que sean perpetuos y hereditarios (SARMI-<br />
660:4003; Monteagudo:3, 152).<br />
TFG. Frase proverbial que non figura no TFG.<br />
Com<strong>en</strong>tario. As costureiras tullían as pernas, de traballar<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tadas no chan; os teceláns e as<br />
tecelás, <strong>en</strong> cambio, tíñanas sempre <strong>en</strong> movem<strong>en</strong>to 36 . A Sarmi<strong>en</strong>to resúltalle moi actual e<br />
suxestiva esa frase proverbial do tempo del e mesmo a desautomatiza <strong>para</strong> recreala. Algunhas<br />
cantigas populares, aínda que <strong>en</strong> contexto moi difer<strong>en</strong>te, pres<strong>en</strong>tan ideas algo parecidas, coma<br />
estas que dini: Ábreme a porta, María, /se non vouche polas tellas; /teño o fillo com<strong>en</strong>zado<br />
/voulle facer as orellas (FRAGU:4,003).<br />
2.4.3. Manda o rey que joeir<strong>en</strong>, que p<strong>en</strong>eir<strong>en</strong>, que amas<strong>en</strong>, que se abrac<strong>en</strong>. [1762-<br />
1772] (§ 4877) Lo mismo me ha sucedido a mí, aun sin salir de la l<strong>en</strong>gua gallega que he<br />
mamado. Pondré aquí el caso, que aunque alude a mi niñez, espero que será muy<br />
instructivo <strong>para</strong> gallegos, castellanos y portugueses cargados de letras y de barbas.<br />
Si<strong>en</strong>do yo niño, había un juego de niños y se reducía a ponerse <strong>en</strong> círculo un número de<br />
niños, pero siempre nones. V<strong>en</strong>ía a <strong>para</strong>r <strong>en</strong> que se abrazase uno con otro, y el que no<br />
hallaba con qui<strong>en</strong> abrazarse, por ser nones, ese perdía. Para eso t<strong>en</strong>ían cuatro<br />
expresiones. La primera decía así: Manda o rey, cuxueir<strong>en</strong>. De este modo, y<br />
33 Paxaro da morte “Paxaro s.m. Pájaro. Nombre común a todas las aves de los paserincos. -Paxaro<br />
abelleiro. Abejaruco. -Paxaro da morte, lechuza y más g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te el cárabo o autillo. V. Curuxa.”<br />
(CARRÉ-4:585).<br />
34 “Con el nombre de animales, como perra peregrina o paxaro da morte, se designan, <strong>en</strong> Galicia, algunos<br />
<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> cuya definición no hay acuerdo unánime” (GONRE: 21,104).<br />
35 Información que debemos ó etnógrafo, fraseólogo e párroco de Vilar de Ortelle Xosé Val Val.<br />
36 No cantigueiro popular galego fálase das pernas tullidas, delgadas ou torcidas da costureira: Costureira,<br />
no-na quero; tecelana, xa m'a dan; /teñ<strong>en</strong> as pernas tullidas /d'estar á carón d'o chan. (PERZBA1148).<br />
(CABAN-4:550). (LIS1360). Costureira non a quero, / tecelana non ma dan; / teñ<strong>en</strong> as pernas delgadas /<br />
de estar de carón do chan.(23911:037). Costureira non a quero, /tecelana xa ma dan, /teñ<strong>en</strong> as pernas<br />
torcidas /de estar a carón do chan. (COTA3023). Amores da costureira /non as queiras meu irmán /que<br />
tén as pernas tulleitas d'andar arrastro do chan.(SCHU:1,2,117f). A pulga é tecelana, /o piollo faill'as<br />
canelas; /válgate mil diablos, pulga, /casi che treman as pernas (BLADO:3378).<br />
120 Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN 1698-7861