15.02.2015 Views

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Xesús Ferro Ruibal, Xacinta Varela Martínez. Fraseoloxía e paremioloxía nos escritos do P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)<br />

cambio, xa explicita que designa aves difer<strong>en</strong>tes 33 ; cousa que tamén testifican González<br />

Reboredo 34 e, <strong>para</strong> o Grove, Enriquez Salido (xa que no Grove tamén designa o corvo, Corvus<br />

corax); <strong>en</strong> Vilar de Ortelle (Pantón) din que é o paxaro que lle anuncia a morte a alguén (cun piar<br />

tristón, picando na v<strong>en</strong>tá onde dorme, estando na cima da casa) pero que, por derivación, tamén<br />

se aplica a aquela persoa que anda sempre anunciando mala sorte (ORTELLE) 35 . En definitiva, o<br />

refrán de Sarmi<strong>en</strong>to (cavar, cavar, <strong>para</strong> <strong>en</strong>terrar) dista moito das onomatopeas que ofrec<strong>en</strong><br />

Valladares (huiu, huhu, bahu, puhu) e os modernos ornitólogos (uu uu, u-u-u ) e, polo tanto, este<br />

refrán prosopopeico debe ter orixe nun relato perdido de literatura oral.<br />

2.4.2. Fágamelo vostede con as perniñas largas, que o quero <strong>para</strong> tecelán. [1762-1772]<br />

Así como el Rey no hace verídicos, justos, económicos, doctos ni virtuosos, sino que los<br />

debe suponer tales <strong>para</strong> el acierto de la elección, con más razón el padre de empleo<br />

perpetuo que <strong>en</strong>g<strong>en</strong>dra un hijo no puede afianzar que será apto <strong>para</strong> el empleo, y más si<br />

es mayorazgo, o como ridiculizan algunos, mayorasno, por la analogía de trago y<br />

trasno. Permítase un chiste idéntico, aunque no del todo muy honesto. Una tejedora<br />

gallega que estaba <strong>en</strong> congreso con un hombre, le suplicaba que le <strong>en</strong>g<strong>en</strong>drase el hijo<br />

con esta gallega expresión: “Fágamelo vostede con as perniñas largas, que o quero<br />

<strong>para</strong> tecelán”. Al tejedor llaman tecelán los gallegos. Si fuese heredera de algún oficio<br />

de pluma diría: “Con las uñas largas, que le quiero <strong>para</strong> escribano”. Lo mismo se<br />

podrá aplicar a otro de los oficios de arriba que sean perpetuos y hereditarios (SARMI-<br />

660:4003; Monteagudo:3, 152).<br />

TFG. Frase proverbial que non figura no TFG.<br />

Com<strong>en</strong>tario. As costureiras tullían as pernas, de traballar<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tadas no chan; os teceláns e as<br />

tecelás, <strong>en</strong> cambio, tíñanas sempre <strong>en</strong> movem<strong>en</strong>to 36 . A Sarmi<strong>en</strong>to resúltalle moi actual e<br />

suxestiva esa frase proverbial do tempo del e mesmo a desautomatiza <strong>para</strong> recreala. Algunhas<br />

cantigas populares, aínda que <strong>en</strong> contexto moi difer<strong>en</strong>te, pres<strong>en</strong>tan ideas algo parecidas, coma<br />

estas que dini: Ábreme a porta, María, /se non vouche polas tellas; /teño o fillo com<strong>en</strong>zado<br />

/voulle facer as orellas (FRAGU:4,003).<br />

2.4.3. Manda o rey que joeir<strong>en</strong>, que p<strong>en</strong>eir<strong>en</strong>, que amas<strong>en</strong>, que se abrac<strong>en</strong>. [1762-<br />

1772] (§ 4877) Lo mismo me ha sucedido a mí, aun sin salir de la l<strong>en</strong>gua gallega que he<br />

mamado. Pondré aquí el caso, que aunque alude a mi niñez, espero que será muy<br />

instructivo <strong>para</strong> gallegos, castellanos y portugueses cargados de letras y de barbas.<br />

Si<strong>en</strong>do yo niño, había un juego de niños y se reducía a ponerse <strong>en</strong> círculo un número de<br />

niños, pero siempre nones. V<strong>en</strong>ía a <strong>para</strong>r <strong>en</strong> que se abrazase uno con otro, y el que no<br />

hallaba con qui<strong>en</strong> abrazarse, por ser nones, ese perdía. Para eso t<strong>en</strong>ían cuatro<br />

expresiones. La primera decía así: Manda o rey, cuxueir<strong>en</strong>. De este modo, y<br />

33 Paxaro da morte “Paxaro s.m. Pájaro. Nombre común a todas las aves de los paserincos. -Paxaro<br />

abelleiro. Abejaruco. -Paxaro da morte, lechuza y más g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te el cárabo o autillo. V. Curuxa.”<br />

(CARRÉ-4:585).<br />

34 “Con el nombre de animales, como perra peregrina o paxaro da morte, se designan, <strong>en</strong> Galicia, algunos<br />

<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> cuya definición no hay acuerdo unánime” (GONRE: 21,104).<br />

35 Información que debemos ó etnógrafo, fraseólogo e párroco de Vilar de Ortelle Xosé Val Val.<br />

36 No cantigueiro popular galego fálase das pernas tullidas, delgadas ou torcidas da costureira: Costureira,<br />

no-na quero; tecelana, xa m'a dan; /teñ<strong>en</strong> as pernas tullidas /d'estar á carón d'o chan. (PERZBA1148).<br />

(CABAN-4:550). (LIS1360). Costureira non a quero, / tecelana non ma dan; / teñ<strong>en</strong> as pernas delgadas /<br />

de estar de carón do chan.(23911:037). Costureira non a quero, /tecelana xa ma dan, /teñ<strong>en</strong> as pernas<br />

torcidas /de estar a carón do chan. (COTA3023). Amores da costureira /non as queiras meu irmán /que<br />

tén as pernas tulleitas d'andar arrastro do chan.(SCHU:1,2,117f). A pulga é tecelana, /o piollo faill'as<br />

canelas; /válgate mil diablos, pulga, /casi che treman as pernas (BLADO:3378).<br />

120 Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN 1698-7861

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!