15.02.2015 Views

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Xesús Ferro Ruibal e e Xacinta Varela Martínez: Fraseoloxía e e paremioloxía galega nos nos escritos do do P. P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)<br />

TFG. Primeiro Sarmi<strong>en</strong>to id<strong>en</strong>tifica a verberiana coa verb<strong>en</strong>a pero unhas páxinas máis adiante<br />

rectifica e id<strong>en</strong>tifícaa coa valeriana (Valeriana Officinalis L.). Non figura no TFG pero hai<br />

<strong>para</strong>lelos con outras plantas 64 .<br />

3. Fraseoloxía galega que Sarmi<strong>en</strong>to cita <strong>en</strong> castelán<br />

3.1.1. Real del cavador. [1772]. En Galicia es frase “el real del cavador”, porque el que<br />

cava de sol a sol solo ti<strong>en</strong>e de jornal 34 maravedís y un tosco y mal comer. Una pobre<br />

costurera que está cosi<strong>en</strong>do todo el día, solo se le da una mala y tosca comida y 16<br />

maravedís de jornal. Pregunté <strong>en</strong> Galicia cuánto ganaba una palillera que hace <strong>en</strong>cajes y<br />

me dijeron que, trabajando todo el año, ganaba diariam<strong>en</strong>te de cinco a seis cuartos, pero<br />

que de solos esos había de comer, vestir y pagar casa– si no la ti<strong>en</strong>e heredada, que por lo<br />

común la ti<strong>en</strong><strong>en</strong>. Propongo todo lo dicho <strong>para</strong> probar lo que voy dici<strong>en</strong>do y tapar la boca<br />

a cualquiera empleado de r<strong>en</strong>tas reales que quiera quejarse de que se les rebaje la cuarta<br />

parte del salario, (189v.) que nunca han t<strong>en</strong>ido derecho a él. Antes bi<strong>en</strong>, hace años que<br />

las justas quejas son las de los pueblos, contra los que, sin autorización y sin proporción,<br />

han señalado esos pingües salarios que los mismos pueblos han de escotar de sus pocos<br />

maravedís. Si los pueblos solos señalas<strong>en</strong> los sueldos, no hubiera tomado vuelo el abuso<br />

(SARMI-660:3808; Monteagudo:3, 113).<br />

TFG. Non figura.<br />

Com<strong>en</strong>tario. Ata non hai moito tempo a única <strong>en</strong>erxía que se utilizaba no sector primario<br />

galego <strong>para</strong> remove-la terra era a humana ou animal. Todo movem<strong>en</strong>to de terras que non<br />

puidese ser feito por un arado ou unha grade, tiña que facelo á man un cavador, oficio que,<br />

como é doado compr<strong>en</strong>der, esixía moito esforzo físico; por iso ser coma un cavador significa<br />

“ter moita forza” (18603) e, consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, comer coma un cavador é “comer moito”: Nós<br />

somos todos de moita comida, Rosa come coma un cavador (18603). Hai un refrán ó caso:<br />

Home moi falador, nunca foi bo cavador (RODGO-2:453; MOREI1:067; 23911:259).<br />

3.1.2. Sombrero mayor de casa [1772]. (§ 1195) Pero las mujeres gallegas sal<strong>en</strong> muy<br />

pocas de su parroquia, y así hay infinitas <strong>en</strong> Galicia de todos estados. No me causan<br />

tanta lástima las aldeanas que trabajan <strong>en</strong> el campo, pero las dichas huérfanas que ni<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> tierras, ni r<strong>en</strong>tas, ni cosa de qué vivir me han partido el corazón, por haber sido<br />

testigo de muchos ejemplares lastimosos semejantes. Estos también se v<strong>en</strong> <strong>en</strong> Castilla,<br />

pero <strong>en</strong> Galicia son más frecu<strong>en</strong>tes, y <strong>en</strong> especial <strong>en</strong> los lugares populosos, después de<br />

haberse muerto el sombrero mayor de casa, como dic<strong>en</strong>. No hay que decirme que<br />

trabaj<strong>en</strong> de manos <strong>en</strong> labor de hilar, calcetar, coser, hacer <strong>en</strong>cajes, bordar, etc. Todo eso<br />

es una miseria trabajosa y un miserable trabajo si no hay otros fondos <strong>para</strong> comer y<br />

vestir, y <strong>para</strong> otros gastos inevitables <strong>en</strong> una casa, y más cuando se pagan alquileres.<br />

(SARMI-660:1195).<br />

TFG. Non figura.<br />

Com<strong>en</strong>tario. É curioso como unha locución tan expresiva puido perderse; quizais porque no<br />

mundo rural, onde máis perviviu a lingua, a cabeza cubríase con monteira; non con sombreiro,<br />

máis propio da cidade. Pervive, <strong>en</strong> cambio, no medio rural cabo da casa (o petrucio, o cabeza<br />

de familia) (PORTO2:209) (LOPTA2:140). Din que cando morre o cabo da casa hai sete anos de<br />

64 A ceruda, tódalas feridas cura (23911:220). A herba ceruda todos os males cura. (21007:134; Adición 2)<br />

// A ruda, tódolos males cura (23911:217). A ruda tódolos males muda, m<strong>en</strong>os o que non t<strong>en</strong> cura.<br />

(11704). A ruda tódolos males cura, non s<strong>en</strong>do a morte, que é moi dura. O d<strong>en</strong>tragón e a g<strong>en</strong>ciana<br />

todolos males sanan non s<strong>en</strong>do o da morte porque é moi forte (TABOA-2). Véxase tamén Tanto o rico<br />

coma o probe, dándolle a da morte, morre. Contra a morte non hai home forte.<br />

Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN ISSN 1698-7861<br />

139

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!