Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Xesús Ferro Ruibal, Xacinta Varela Martínez. Fraseoloxía e paremioloxía nos escritos do P. Martín Sarmiento (1695-1772)
nacionales, y es de mucho peso que siendo francés, y con voto, dé la primacía a
los españoles.
(§ 4895) Tengo los dichos proverbios pérsicos, los árabes, los hebreos, los
rabínicos, los griegos, los latinos, los españoles, los italianos, los franceses, los
ingleses, los cambrobritanos, y de los españoles tengo la colección de seis mil
que juntó Juan Malara. El padre Bluteau trae los adagios portugueses
esparcidos en su Vocabulario. Y mucho (161r) antes, en el suyo, los había
juntado aparte el padre Pereyra. Como el idioma gallego no se imprime, no
tengo la colección de los adagios y refranes gallegos que se hablan, y daría
algo de bueno por tenerla, para hacer curiosas combinaciones.
(§ 4896) Desde luego, aseguro que la mayor parte de los proverbios o refranes
portugueses serán vulgares en el centro de Galicia, y que en la conquista
pasaron a Portugal con la lengua. Es preciso distinguir entre hablarse solo una
lengua; en hablarse y escribirse; y en hablarse, escribirse e imprimirse. Lo
último es pura materialidad para las lenguas, y el escribirse también es
materialidad para que una lengua sea viva y se hable. (SARMI-660//
MONTEAGUDO (2008): IV, 109-110).
1.3. Presentación e análise
É ben sabido que unha parte moi substantiva da brillante lírica medieval hispana,
profana e relixiosa, dos séculos XIII-XV fíxose en lingua galega, dentro e fóra de
Galicia. Pero tamén é sabido que no séc. XVI consolídase un proceso político de
eliminación da lingua galega do uso formalizado e da transmisión escrita. Legalmente e
fóra dalgunhas matizacións puntuais 4 , isto seguiu así ata a Constitución de 1978, que,
en parte, foi tamén froito maduro dun traballo cultural e político que dende o século
XIX viñan realizando persoas e sociedades galegas. Sarmiento, entre 1762 e 1772, foi o
iniciador de todo: nesa liña hai que entender esas súas palabras: Como el idioma
gallego no se imprime, no tengo la colección de los adagios y refranes gallegos que se
hablan, y daría algo de bueno por tenerla.
Frei Martín Sarmiento é o iniciador do rexurdimento galego, aínda que a súa obra está
case toda en castelán (e, en boa parte, inédita), porque el só escribía para responder a
consultas de persoas concretas e nunca para publicar. Pero Sarmiento non só é un dos
primeiros filólogos modernos de Europa e o primeiro filólogo galego, senón que na súa
fina atención ós asuntos máis heteroxéneos, sempre se demora nas implicacións
lingüísticas de calquera deles. ¿Por que Porque Sarmiento pensaba que a lingua é
esencialmente oral e que a lingua escrita é unha derivación de interese secundario. Esta
cita é interesante polo feito de que un francés xa detecta no século XVII algo que se percibe no século
XXI: que se usan menos refráns en Francia do que na Península Ibérica. E este detalle non lle pasa
desapercibido a Sarmiento no século XVIII.
4 Galicia votou o 28.6.1936 un Estatuto de Autonomía que devolvía a plena oficialidade á lingua galega pero
o inicio da guerra civil ós poucos días (18.7.1936) truncou esa recuperación e mesmo fixo máis difícil a
recuperación iniciada. Na Lei de Educación de 1970 admitiuse a posibilidade (nunca suficientemente
desenvolvida) da súa utilización no ensino.
102 Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN 1698-7861