Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Xesús Ferro Ruibal e e Xacinta Varela Martínez: Fraseoloxía e e paremioloxía galega nos nos escritos do do P. P. Martín Sarmiento (1695-1772)
beber, y regularmente podrá vender algún vino. He notado que en los países en donde la
principal granjería es en grandes viñedos, andan muy alcanzados de pesetas sus
naturales. Empéñanse para pagar las labores de las viñas y las vendimian por lo común
antes que el dueño, las heladas, pulgón, piedra y granizo. (SARMI-660: 3943; Monteagudo:3,
139).
TFG. Trata en viño e serás mezquiño. (TABOA-2:) 61 .
Comentario. O refrán Hacienda en casas que no habite el dueño es poca lana, y esa en zarzas
contén unha locución moi común en galego aínda hoxe: Pouca lan e polas silveiras. A lá,
despois de tosquia-las ovellas, hai que lavala ben e secala nunha superficie plana ó sol ou á
calor da lareira. Pero se a lá se estender polas silveiras a secar, sería moi mala de recoller
porque a prenden os numerosos e afiados picos das silvas e estes sempre esgarranchan os
dedos das mans que se achegan a tocalas; e, se inda por riba a lá for pouca, a dificultade do
traballo sería desproporcionada ó resultado. De aí debeu de nace-la frase que expresa esa
desproporción: ¡Pouca la e polas silveiras! Frase equivalente a: éramos pocos y... acordó la
abuela. Pouca lan e polas silveiras. (CRESPO1017). (43220). Dise cando vén unha desgracia tras
outra. (ORTELLE). Xa non eran poucas as desgracias, e chegou outra máis; éramos poucos e
pariu a avoa. (XERAIS-1:524). 62
2.5.24.1. Torto ou dereito, o escribán ao teu jeito. [1755] Jeito. Significa muchas cosas.
Todo de jacio, jectum, jecto. Sardinas cogidas ào jeito, esto es, ad jactum retis, de
pronto. Son mejores pues no se macean como cuando se cogen con redes en secada.
Jeito es a su moda, gusto, etc. (como el francés façon). Torto ou dereito ô escrivan ao
teu jeito, que esté a su disposición y de su lado en los pleitos. Enjeitar es verbo obsceno,
significa generare, v. g.: aquel viejo no puede enjeitar o engeitar. Acaso de ejaculari, o
de jacio, etc. (SARMI-6:265,61v.).
2.5.24.2. Torto ou dereito, o escribán ao teu jeito. [1770] El segundo jactus, que viene al
caso para el geyto o jeyto de la lengua gallega, es el jactus tali y jactus tesserarum, esto
es, el acto de tirar o echar o arrojar sobre el tablero los dados [...] El nombre dado le
derivan de do, das, y otros de su adverbio datatim. En el verso de Ovidio: “ tu male
jactato tu male jacta dato “ está repetido el verbo jacto. Aconseja Ovidio, al galán que,
cuando juegue con su amiga, haga del perdidizo y no se utilice en sus lances felices ni
61 A explicación desa mesquindade probablemente estea nestes refráns complementarios: A conciencia do
taberneiro: ó demo a alma, e gánese diñeiro. (23911:131). Á conta dos borrachos e dos perdidos, teñen
os taberneiros moitos vestidos. (MOREI1:111). O taberneiro, de auga fai diñeiro. (23911:132). O bo
taberneiro antes de vende-lo viño bautízao primeiro. (43815, 162). Os cregos bautizan nenos; e os
taberneiros, viño. (23911:164). De taberneiro a ladrón hai só un escalón. (PERZPLA3476). De
taberneiro a ladrón media so un escalón. (CARRA-4:070408). De taberneiro á ladron n'hai mais que un
escalón. (VALLA-7:539) (VIÑO2:89). De taberneiro a ladrón non hai máis que un escalón. (TABOA-2:,
D.V. ). (23911:132). De taberneiro a ladrón non vai máis que un escalón. (40515). De taberneiro a
ladrón, non hai máis ca un escalón. Cando te convida o taberneiro, convídate co teu diñeiro.
(23911:132). En cambio, O que trata en liño ou cera nunca lle falta a cea. (SOBREI2).
62 Complementarios que explican os valores negativos da locución polas silveiras son estes: // Sembradores
novos, pan polas silveiras. (VSACO:639,16939). Labrador sin reguas, pan polas silveiras. (VSACO:633,
16774). Labradores novos, pan polas silveiras. (14603:30) (20001). (21112,031). (39455,359).
Labradores novos, o pan polas silveiras. (21112,020). Labregos novos, o millo polas silveiras.
(MOREI1:038). Labrador novo, pan polas silveiras. (VSACO:633, 16769). Labradorciño novo, pan
polas silveiras. (24402, 1466). Labradores novos, mal polas silveiras. (21002). Labradores novos, mal
polas silveiras. (VSACO:634, 16776). A labregos novos, pan polas silveiras (23911,132). // De aí
posiblemente derivan: Abogado novo, xusticia polas silveiras (23911,130). (ALOMO3,20).
(MOREI1:069). (RODGO-1:015). Avogado novo, xustiza polas silveiras. (CARRA-4:12.01.1908).
Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN ISSN 1698-7861
137