Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Descargar en PDF o artigo - Centro Ramón Piñeiro para a ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Xesús Ferro Ruibal, Xacinta Varela Martínez. Fraseoloxía e paremioloxía nos escritos do P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)<br />
natural <strong>en</strong> sus tres reinos, o heredado de sus mayores de padres a hijos, o adquirido y<br />
perficionado cada día más con su laboriosa aplicación y con su ing<strong>en</strong>iosa industria.<br />
(SARMI-660:1180-1181).<br />
2.5.22.2. Se queres vivir mezquiño, trata <strong>en</strong> viño. Se queres vestir de seda, trata <strong>en</strong><br />
cera. [1772] (§ 1144) Dice un adagio gallego que ya cité: “Se queres vivir mezquiño,<br />
trata <strong>en</strong> viñoª. Y a este se sigue este otro: “Se queres vestir de seda, trata <strong>en</strong> cera”. El<br />
primero, lastimosam<strong>en</strong>te, se experim<strong>en</strong>ta cada año: se ve que el cosechero que toda su<br />
agricultura la reduce a viñas jamás pasa de un pobre mezquino. Y <strong>en</strong> esto se conoce que<br />
la significación que hoy ti<strong>en</strong>e la voz mezquino, por un cicatero, es significación<br />
segunda, pues la primitiva (o sea, de raíz ori<strong>en</strong>tal o de otra l<strong>en</strong>gua) siempre se aplicaba a<br />
un pobre. Al adagio gallego es conforme el adagio español: “Casas las que habites,<br />
tierras las que veas, y viñas las que bebas”. Todo esto es <strong>para</strong> mí como un evangelio.<br />
Cuando se dijo “tierras las que veas”, sin duda ha sido antes de la terrible peste de 1348<br />
que, ocasionando tantos baldíos, ocasionó también que <strong>en</strong> Campos vaya el labrador una<br />
legua, y a veces más, a ver las tierras que ha de labrar, si<strong>en</strong>do así que el adagio significa<br />
que las tierras han de estar siempre a la vista física del dueño, <strong>en</strong> las vecindades de su<br />
casa. § 1145) Al contrario, el adagio gallego “Se queres vestir de seda, trata <strong>en</strong> cera”,<br />
era experim<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> lo antiguo, pero hoy es casi falso <strong>en</strong> Galicia. ¿Qué labrador podrá<br />
vestirse de seda aunque t<strong>en</strong>ga algunas colm<strong>en</strong>as El año de 883 era adagio <strong>en</strong> España,<br />
según el Cronicón de San Millán, mel de Gallaecia, como que o era la mejor miel la de<br />
Galicia o que Galicia era muy abundante de miel. Claudiano, <strong>en</strong> el panegírico a Ser<strong>en</strong>a,<br />
la adula dici<strong>en</strong>do lo que sucedió cuando nació: “Te nasc<strong>en</strong>te ferunt”. Y, <strong>en</strong>tre los<br />
prodigios, dice que Galicia se rió con la abundancia de sus flores: “Callecia risit<br />
floribus”. Es cierto que ni hay cera sin miel ni miel sin flores. A Habidis, rey de España,<br />
reconoce Justino por el que primero <strong>en</strong>señó la agricultura a los españoles, pero el mismo<br />
reconoce al rey Gargoris, abuelo de Habidis, por el primero que les <strong>en</strong>señó el recoger la<br />
miel. (SARMI-660:1144-1145).<br />
2.5.22.3. Se queres vivir mezquiño, trata <strong>en</strong> viño. [1772] (§ 984) Lo que hace al caso es<br />
que los dichos viñedos estaban como colgados del p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te meridional de collados o<br />
de mamblas: “Vitem alere potest uvasque ad maturitatem perducere… crebro collium<br />
dorso susp<strong>en</strong>se… olim vineta habuere”. Digo esto porque con más razón se podrán<br />
aprovechar de mi sistema y figura los vizcaínos, montañeses y asturianos <strong>para</strong> plantar<br />
viñas <strong>en</strong> sus collados que d<strong>en</strong> un dec<strong>en</strong>te vino, y no salgan tantos doblones del país. Y<br />
<strong>en</strong> Galicia solo ha de haber viñas <strong>en</strong> los collados, y desocupar de ellas las tierras llanas<br />
<strong>para</strong> promover y aum<strong>en</strong>tar la cosecha de granos. Las viñas, no si<strong>en</strong>do <strong>para</strong> el moderado<br />
consumo del país, son la destrucción de la salud y del patrimonio de las familias, y las<br />
que <strong>en</strong> Galicia manti<strong>en</strong><strong>en</strong> tantos holgazanes. Es adagio gallego: Se queres vivir<br />
mezquiño, trata <strong>en</strong> viño. La ganancia del vino es llamarada, porque <strong>en</strong> un quinqu<strong>en</strong>io<br />
alcanzan las viñas al cosechero, y las perdurables borracheras acaban con la salud y<br />
bolsa de los vinosos. (SARMI-660:984).<br />
Es muy del asunto el antiguo adagio español que dice: “Casas, las que vivas; viñas, las<br />
bebas; y tierras, las que veas. Haci<strong>en</strong>da <strong>en</strong> casas que no habite el dueño es poca lana, y<br />
esa <strong>en</strong> zarzas”. Haci<strong>en</strong>da <strong>en</strong> grandes viñedos es la mayor maula de las haci<strong>en</strong>das, que<br />
siempre promete y casi siempre <strong>en</strong>gaña y alcanza al dueño –según el adagio gallego: Se<br />
queres vivir mesquiño, trata <strong>en</strong> viño. Arreglando el consumo del vino de una casa a una<br />
mala cosecha y cultivando <strong>para</strong> esa las viñas sufici<strong>en</strong>tes, siempre el dueño t<strong>en</strong>drá qué<br />
136 Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN 1698-7861