Hilketa eta masa hezkuntza Jakintza-arloa: Soziologia - Euskara

56 eta 58) emakume onaren eredua proposatzen du, emakume maitakor eta
ongi hezia, beti ere familiaren barruan:
“¿... una mujer capaz de vivir en armonía con sus hijos, de sostener y mejorar su
hacienda, y de rodearle de cuantas condiciones hacen querido, deseado é
incomparable el hogar doméstico en vez de cambiarlo en repulsivo, frio y odiado? /
sin el influjo benéfico de la mujer, que es el elemento más decisivo de nuestra
existencia, que es el medio que más influye en nuestras transformaciones
psicológicas y fisiológicas, sin la mujer educada, moral y amante, el hombre sin
estos poderosos auxiliares es un ser caido que pide á voz en grito redencion”.
Gainera, B. de Bengoak, garaiko kultura ofizialaren ordezkariak, erlijio
kodea kode moral bihurtzen du. Ikus dezagun hurrengo pasartea, kronistak
hautatutakoa, Garaio bigarren liburua irakurtzen ikusi zuenean:
“El temor de Dios es el principio de la sabiduría. -No hagas á otro lo que no quieras
para tí.» le dije: -¿Qué le parece á V. de esto, Garayo? --Bien, señor, que si hubiera
aprendido esto de chico, no me vería hoy en la cárcel!” (Ibid., 46).
Baina, “Jainkoarenganako beldurra da jakituriaren funtsa” esaldiari
Garaiok ematen dion erantzunak -“mutikotan ikasi izan banu”- zenbait gauza
adierazten ditu. Bat: ez duela gizartean bizitzeko garrantzitsuenetariko bat den
baliabide hura, zeina baita instrukzioa, jakintza; bi: jakiteak balio duela, baina
ez hobekuntza dakarrelako, gaizkiari itzuri egiten diolako baizik, kasu honetan
kartzelatik libre uzten duelako, alegia. Jakintzaren probetxu honek oroitarazten
digu psikopaten emoziozko desatxikimendua. Beraientzat kode morala ez da
balio barneratua, ezagutzeko tresna baizik.
Sistema moral hau eratzen duten eragileak Jainkoa eta gizartea dira.
Biok gaiztoei zigor duina jartzeko ahalmena dute. Jainkoa izanik epaile
zorrotza, Hari begirunea eta beldurra zor zaizkio.
Egon badago ere, kronistaren arabera, naturaz gaindiko beste izaki bat:
gaizkiaren jeinua. Hau existitzen den eta Garaio babesten duen
pertsonifikazioa da; halere, erantzukizuna Garaiorengan uzten du garaiko
gizartea deserrudunduz, hark ez baitzeukan ez sentimendu onik, ez lagunik, ez
228