Hilketa eta masa hezkuntza Jakintza-arloa: Soziologia - Euskara

desamortizazioa) aplikatu nahi izan zutenean, kabildoak kexu agertu ziren eta
nekazariek kontra egin zuten. Erantzun hau zela eta, Batzar Nagusiek eta
Diputazioak ondasun horiek ez kentzea eskatu zuten. Halere, 1860tik aurrera,
usu hasi ziren ondasunak desjabetzen, bai elizarenak, bai instituzioenak.
Hirurogeiko hamarkadaren bukaeran mugaraino iritsi zen aipaturiko prozesua.
Kalterik handiena Arabako Lautadak eta Hego-mendebaldeak jasan zuten.
Gasteizek, ordea, 1860tik bigarren gerratea bitartean, nolabaiteko hazkundea
izan zuen. Zergati hauek dira, besteak beste, garapenean eragina dutenak:
tokiko ekonomia mota, hirugarren sektoreak (merkatariak, militarrak,
elizakoak), trenbideko obrak, hiriaren zabalpenaren urbanizazioa eta artisau-
tailerrak hirian bertan egotea, hauetara landako jornalariak eta maizterrak
joaten baitziren. Honengatik guztiarengatik, hiriburuak gero eta gehiago
erakartzen zituen jabeak eta errentadunak.
Araban geldialdi ekonomikoa eta demografikoa gertatu zen: 96.398
biztanle ziren 1857. urtean eta 92.915 1887an 8 . Probintzia nekazaria da, batik
bat, eta minifundioa dago. Egitura honek inbertsio berriak egiteari traba egiten
dio. Desamortizazioak –herriaren ondasunen murrizketak-, gerra osteko
urteetan izandako zereal ekoizpen urriak eta mahastiek jasandako urte txarrek
nekazarien proletarizazioa ekarri zuten. Honek guztiak XIX. mendean zehar
lurraren berregituraketa ekarri zuen: lurraren jabegoari dagokionez, (zentzu
hertsian, jornalariak kanpo utziz) lur jabeen kopurua hazi egin zen, eta 1797an
%34,52 izatetik 1860an %50,55 izatera aldatu; maizterren kopurua, ordea,
gutxitu egin zen %65,47tik %49,44ra, eta jornalarien kopurua izugarri gehitu
zen.
8 Ibid., 241.
9 Ibid., 255.
4. taula 9 : Lurraren jabegoaren bilakaera Araban
31