Simmentaler Joernaal 2013.indb

Simmentaler - Feed the World
Wetenskaplik | Scientific
48
Tabel 1: Tipes entstowwe en hul beskrywing
Tipes entstowwe Beskrywing en voorbeeld
Geïnaktiveerde
gifstowwe
(toksiene)
Dooie of
geïnaktiveerde
entstowwe
Lewende
verswakte
entstowwe
DNS of
subeenheidentstowwe
Klostridiumentstowwe is ’n voorbeeld hiervan. Die organisme word gekweek en in die proses
vervaardig dit toksiene (wat die dier sou siek maak indien dit natuurlik daaraan blootgestel
was). Die organismes en toksiene word dan geïnaktiveer sodat dit nie meer die dier kan
siek maak nie, maar wel ’n spesifieke immuunreaksie teen die organismes en toksiene kan
stimuleer. Die beskerming is gewoonlik nie langdurig nie en daarom is herinenting elke ses
maande of jaarliks nodig.
Die organismes kan ook gekweek en dan doodgemaak word sodat dit ook nie meer die siekte
kan veroorsaak nie, maar dat dit wel ’n immuunreaksie teen die organisme self kan stimuleer.
’n Voorbeeld hiervan is ’n geïnaktiveerde BVD-entstof. Dit stimuleer hoofsaaklik die B-selle en
die vorming van teenliggame. In die meeste gevalle is dit nodig om die entstof twee maal toe
te dien vir volwaardige beskerming.
Deur navorsing is daar ook organismes gevind wat baie na verwant is aan die
siekteveroorsakende organisme, maar wat nie die diere siek maak nie. Sulke organismes
word dan as ’n entstofstam gebruik. Een van die beste voorbeelde is die stam wat in die
miltsiekte-entstof gebruik word. Die entstowwe stimuleer gewoonlik ook beide die B-selle
en T-selle om te verdeel en veroorsaak oor die algemeen ’n langer beskerming. Daar is
wel lewende entstowwe wat só ’n hewige reaksie veroorsaak, dat hulle onder andere nie in
dragtige diere gebruik kan word nie. Met die gebruik van hierdie entstowwe moet die voorskrif
van die veearts baie noukeurig gevolg word.
Die nuwe-generasie entstowwe waaraan navorsers nou al meer as tien jaar werk, is die
subeenheid-entstowwe. Hier word gepoog om net die stukkie van die organisme wat die
‘kode’ dra, te isoleer en te vermeerder sodat dit as ’n veilige en hoogs spesifieke entstof
gebruik kan word. Die tipe entstowwe sal binne die volgende tien jaar op die mark verskyn.
voor die ouderdom van drie maande te begin met ’n
entingsprogram vir vleisbeeste.
Belangrikste entstowwe
Siektes wat deur die klostridium-familie veroorsaak
word, is van die belangrikste siektes waarteen kalwers
vanaf drie maande geënt moet word. Die belangrikste
was altyd lamsiekte en sponssiekte. Omdat boere
normaalweg baie getrou hierteen ingeënt het, word die
siektes minder gesien.
Die voorkoms van ander siektes wat deur die
klostridium-familie ook veroorsaak word, neem toe
soos dikkopsponssiekte, kwaadaardige edeem,
bloedpens en rooiderm. Dit is belangrik om die
teenwoordigheid van die siektes op jou plaas te bevestig
en daarom moet enige jong dier, wat vinnig (akuut)
sonder siektetekens vrek, na ’n veearts geneem word
vir ’n nadoodse ondersoek. Entstowwe wat beskerming
teen die meeste klostridiale siektes kan verleen, is net
vanaf u veearts beskikbaar.
Die ander belangrike siekteveroorsakende organismes
om teen te ent, is virussiektes wat die slymvliese van
kalwers (maagdermkanaal en asemhalingsweë) kan
aantas, en dan ook ’n onderdrukkende effek het op
die totale immuunstelsel van die kalf. Die belangrikste
is om teen beesvirusdiarree (BVD) en infeksieuse
beesrinotrageïtus (IBR) te ent. Dit moet ook op
aanbeveling van die veearts gedoen word waar die
spesifieke entstowwe dan ook beskikbaar is.
Volgens wet moet miltsiekte-entstof aan alle diere,
insluitend kalwers, een keer per jaar toegedien word. So
ook moet alle verse tussen die ouderdom van drie en
agt maande eenmalig met Brucella S19 geënt word.
Bloedentstowwe moet ook altyd oorweeg word indien
vrektes weens rooiwater, galsiekte en hartwater
steeds jaarliks ’n probleem op die spesifieke plaas is. Dit
is uiters belangrik om die entstof reg te hanteer en korrek
toe te dien. Kalwers moet dan ook binne ’n periode van
drie tot ses maande ná die enting aan die natuurlike
siekte blootgestel word.
Vervangingsverse
Hierdie diere gaan vir ’n lang periode in die kudde bly.
Daarom is dit nodig om ’n volledige inentingsplan te
ontwikkel om hulle aan al die nodige siekteveroorsakende
organismes bloot te stel. Die periode nadat die verse
gespeen is totdat hulle vir die eerste keer gedek word, is
die ideale geleentheid omdat hulle nie onder baie stres
verkeer nie en ook nog nie dragtig is nie.
Die gebruik van die volgende entstowwe kan hier
oorweeg word:
• Knopvelsiekte-entstof.
• Slenkdalkoorsentstof.
• Driedaestywesiekte-entstof.
• Breëspektrumklostridiumentstof.
• Lamsiekte-entstof.
• Miltsiekte-entstof.
• Pasteurella leukotoksien-entstof.
• Brucella RB51-entstof.