Een postmoderne kijk op cultuurverandering - DSpace at Open ...

- het klassieke;
- het modernistische;
- het symbolisch-interpretatieve;
- en het postmodernistische perspectief.
Overzien we de hier bovenstaande bespreking, dan kan worden geconcludeerd dat het denken in
”paradigma’s” in ”kijkwijzen”, ”perspectieven” een redelijke ingang heeft gevonden in de
organisatiekundige theorievorming. Duidelijk is geworden dat organisaties vanuit meerdere optieken
te bestuderen zijn en dat de ”optiek-keuze” sterk van invloed is op datgene dat men ziet en het type
acties, oplossingen en interventies waar men dan op uit komt. In het hierna volgende wordt de
indeling van Hatch nader uitgewerkt. Hatch’s indeling maakt het mogelijk om beter te begrijpen hoe
vanuit verschillende perspectieven naar organisaties en organisatieverandering gekeken kan worden.
Daarom heb ik besloten haar organisatieparadigma nader uit te werken.
Na een korte introductie van elk afzonderlijk perspectief zal ik een beeld schetsen over hoe de
denkbeelden zijn ontstaan en waar ze van elkaar verschillen.
In het klassieke perspectief ligt de nadruk sterk op structuur, procedures en strategie die als een
aparte variabele kunnen worden gemeten met methoden die zijn afgeleid van de natuurwetenschappen.
Het modernistische perspectief beschouwt organisaties als open systemen die in
wisselwerking staan met hun omgeving. De organisatie wordt gezien als een complex van
subsystemen die met elkaar interacteren.
Het symbolisch-interpretatieve perspectief legt vooral de nadruk op het subjectieve ontstaan van
organisatiewerkelijkheden. Zo worden de omgeving, de structuur en de cultuur gezien als producten
van de werkelijkheid zoals de leden van een organisatie die zien.
Het postmodernisme gaat uit van variëteit in plaats van éénduidigheid en is het proces van
doorgaande interactie van essentieel belang voor het zich ontwikkelen van organisaties als
gecreëerde en overeengekomen werkelijkheid.
Deze vier organisatieparadigma’s van Hatch worden in paragraaf 2.2.1 tot met 2.2.4 nader
uitgewerkt.
2.2.1 Het klassieke perspectief
Het centrale thema binnen de klassieke organisatietheorieën is te vangen in het begrip rationaliteit.
In de klassieke stromingen ligt de nadruk vooral op controle, stabiliteit, routine en specialisatie.
Vertegenwoordigers van deze stromingen zijn Emile Durkheim, Max Weber en Frederick Taylor.
In de bureaucratie organisatie, die door de socioloog Max Weber (1930) werd beschreven als het
ideaaltype, zijn de wezenlijke kenmerken, hiërarchie, (centralisatie), standaardisatie, specialisatie,
formalisering en depersonalisatie. Het idee achter de bureaucratie als organisatievorm is efficiency
en effectiviteit. Weber, die opgroeide in Duitsland in een tijd dat er een transformatieproces
plaatsvond van een agrarische samenleving naar een complexe, geïndustrialiseerde, urbane
samenleving, legde er de nadruk op dat organisaties ook sociaal-culturele systemen zijn.
Een andere stroming, die meer probleemgeoriënteerd is, is het Scientific Management.
Deze ”wetenschappelijke bedrijfsvoering” is een typische ingenieursoplossing voor problemen in
organisaties. Binnen de Scientific Management stroming worden organisaties opgevat als machines.
De gedachte is dat er enkele eenvoudige principes aan een efficiënte organisatie ten grondslag
liggen. Het consequent toepassen van deze principes resulteert in een enorme toename van de
arbeidsproductiviteit.
Frederick Taylor (1911), de ontdekker van Scientific Management, had met name het doel de
productie te verhogen door middel van rationalisatie van het productieproces. Hiertoe werden de
handelingen van de arbeiders verdeeld in een aantal deelhandelingen waardoor er een hoge mate van
standaardisatie ontstond. Hij stelde voor om wetenschappelijke methodes te gebruiken om erachter
te komen welke werkmethode het meest efficiciënt was.
Een postmoderne kijk op cultuurverandering
12