Een postmoderne kijk op cultuurverandering - DSpace at Open ...

Met werkelijkheidsconcepties wordt de kennis van mensen bedoeld die zij hebben over de
werkelijkheid waarin ze leven en de mogelijkheden die hen ter beschikking staan (Tennekes, 1995).
Waarden zijn de centrale maatstaven die mensen aanleggen om het eigen gedrag en dat van
anderen te beoordelen.
Er bestaat een nauwe relatie tussen de ontwikkeling van een organisatiecultuur en het concrete
handelen van degenen die in de organisatie werkzaam zijn. De organisatiecultuur wordt bezien
vanuit het perspectief van de organisatie-als-leefwereld. Met de leefwereld bedoelt Tennekes de
manier waarop leden van een organisatie ”in de organisatie staan” en de wijze waarop zij met
elkaar omgaan. Zij nemen als uniek individu een specifieke plaats in en vullen die op hun eigen
manier in. De leden van de organisatie nemen daarnaast hun culturele bagage, die zij opdoen door
te participeren in de samenleving, mee naar de organisatie op het moment dat zij aan het werk gaan.
De organisatieleden komen telkens weer voor nieuwe problemen te staan en met behulp van hun
culturele bagage proberen ze deze problemen op te lossen. De organisatiecultuur wordt volgens
Tennekes niet alleen bepaald door eenheid, maar in een belangrijke mate door contradicties en
subculturen (Tennekes, 1995). Organisatiecultuur heeft daarmee een sterke invloed op de binding en
motivatie van de organisatieleden.
2.3.5 Sanders en Neuijen
Sanders en Neuijen definiëren organisatiecultuur als: de gemeenschappelijke verstandhouding van
de leden en belanghebbenden bij het bedrijf. Deze gemeenschappelijke verstandhouding heeft
betrekking op hoe het in de dagelijkse praktijk bij de organisatie aan toegaat.
Onder belanghebbenden worden verstaan: klanten, aandeelhouders, overheid en belangengroepen.
Sanders en Neuijen maken bij het beschrijven van de organisatiecultuur onderscheid tussen de
software en hardware van de organisatie. De software wordt gezien als de gemeenschappelijke
verstandhouding van de leden van een organisatie met betrekking tot hoe het er in het bedrijf
dagelijks aan toegaat.
De hardware van de organisatie zijn onder andere de gebouwen, de bedrijfsauto’s en de uniformen.
Zij beschouwen de hardware als uitingsvormen van de organisatiecultuur. Maar het gaat niet om de
uitingsvormen, maar om de betekenis die de leden van een organisatie hieraan hechten. (Sanders en
Neuijen, 1987). De uitingsvormen van cultuur zijn symbolen, helden, rituelen en waarden.
Sanders en Neuijen werken het cultuurbegrip nader uit aan de hand van het ui-model.
- Symbolen zijn woorden, gebaren, afbeeldingen of voorwerpen met een betekenis die alleen
begrepen wordt door de leden van de cultuur. Kleding, de kantoorinrichting, het taalgebruik en
het logo van de organisatie horen tot deze categorie. Symbolen bevinden zich in de buitenste,
meest oppervlakkige laag, omdat ze snel kunnen veranderen.
- Helden of anti-helden zijn reële of imaginaire personen die de leden van de organisatie bewon-
deren of verafschuwen. Ideëen over helden verwijzen naar wat binnen de organisatie of delen
van de organisatie als wenselijk of onwenselijk wordt beschouwd. Uit verhalen die over helden
of anti-helden worden verteld worden afgeleid welke zaken belangrijk zijn in de organisatie. Op
de wijze waarop een held zijn werk heeft vormgegeven gaat een voorbeeldwerking uit.
De verhalen worden vaak doorverteld aan nieuwe werknemers en zo ontstaan dan mythen.
- Rituelen zijn sociale gewoonten die voor de leden van een organisatie iets essentieels uitdruk-
ken en die een context geven aan bepaalde gebeurtenissen. Voorbeelden hiervan zijn: manieren
van begroeten, vergaderingen, viering van jubilea, gedragspatronen tijdens de lunchpauze,
personeelsfeesten en zakelijke bijeenkomsten.
- Waarden of grondbeginselen vormen de kern van een cultuur. Waarden zijn gevoelens met een
richting. Aan waarden ontlenen medewerkers veel van hun oordelen over wat zij goed of slecht,
mooi of lelijk, rationeel of irrationeel vinden.
In het ui-model liggen de waarden in het hart van het ui, daaromheen de rituelen, vervolgens de
helden en in de laatste ring bevinden zich de symbolen. De waarden in het hart van het ui-model zijn
Een postmoderne kijk op cultuurverandering
21