V Van n 7 t tot 1 107 - Artesis

verdwijnt: ze voorzien nog steeds in emotionele en instrumentele ondersteuning (Höllinger e.a., 1990)
(Vanderleyden e.a., 2007).
De normatieve solidariteit, verwijst naar de normen m.b.t. intergenerationele solidariteit (Bengtson, Roberts,
1991). In welke mate zijn individuen, zowel jongeren als ouderen, bereid de steun voor elkaar op te nemen?
Ook op dit punt manifesteert zich een optimistisch versus pessimistisch scenario m.b.t. de veranderingen in
de familiale verplichtingen afgelopen decennia (Daatland e.a., 2003). Het pessimistische scenario stelt dat
met de opkomst van het nucleaire gezin de verdere familiebanden aan belang inboetten. Dit zou zich ook
reflecteren in de normen m.b.t. intergenerationele solidariteit. Het werd betwijfeld of familieleden nog de plicht
voelden zorg voor elkaar op te nemen. Het meer optimistische scenario anderzijds stelt dat de normatieve
solidariteit weliswaar veranderingen onderging maar niet noodzakelijk afnam. De opkomst van de
welvaartstaten zou impliceren dat de feitelijke steun veeleer toevertrouwd wordt aan de overheid, maar dat de
intergenerationele solidariteit, ook op normatief vlak zich veeleer richt of kan richten op emotionele
ondersteuning (Daatland e.a., 2003).
Belangrijk om aan te geven is dat deze normen op individueel niveau sterk samenhangen met de
macrocontext. De sterke verschillen in waarden en normen versus intergenerationele solidariteit in Europa
vormen hier een goed voorbeeld van. Zowel het institutionele kader als de meer algemene waarden en
normen binnen een samenleving oefenen hun invloed uit op de individuele visies op intergenerationele
solidariteit. Zo is er in Noord-Europa bij wet een collectieve zorgverplichting. Informele zorg wordt
aangemoedigd, maar is niet wettelijk verplicht. In Noord-Europa zien veel mensen het dan ook als de
verantwoordelijkheid voor de overheid. In Centraal-Europa is de overheid wettelijk verplicht om zorg te
voorzien aan diegene die het heel hard nodig hebben en is de familie verantwoordelijk voor de zorg aan de
minder zorgbehoevenden. In Zuid-Europa ligt de verantwoordelijkheid om te zorgen voor oudere volwassen
voornamelijk bij de familie (Fokkema e.a., 2008). Maar ook de culturele context is belangrijk: waar Zuid-
Europa gekenmerkt is door een samenleving gericht op families, staat in Noord-Europe het individu en
autonomie veel meer centraal. Deze structurele en culturele kenmerken op macroniveau hangen
vanzelfsprekend sterk samen (Daatland e.a., 2003).
De affectieve dimensie slaat op de ontwikkeling van emotionele banden binnen de familie. Zoals eerder
gesteld is de duurzaamheid van de relaties tussen de generaties toegenomen door de langere levensduur
(Hagestad e.a., 2007). Om te kijken naar het affectieve, emotionele deel van de solidariteitspatronen in de
familie verwijst Merz (2007) naar de gehechtheidstheorie. De vraag die ze zich stelt is hoe individuele
verschillen in de motivaties om zorgtaken op te nemen, in de druk van de zorg en andere aan solidariteit
gebonden gevolgen verklaard kunnen worden. Dit kan volgens Merz verklaard worden door het gebruik van
de gehechtheidstheorie, omdat die zowel positieve als negatieve gevoelens en gebeurtenissen in de familie
verklaard. Zonder hier dieper in te gaan op de theorie zelf, kan er wel gesteld worden dat er empirisch weinig
geweten is over de richting en het bestaan van gehechtheid tussen ouders en hun volwassen kinderen.
Steunuitwisseling en zorgdragen resulteert uit een lange geschiedenis van interacties en ruilrelaties tussen
ouderen en kinderen. Steunpatronen die in het latere leven opduiken moeten volgens haar gezien worden in
een context van wederkerigheid en rolomkering. Sterke hechtingsbanden leiden tot meer steun en minder
druk op de zorgdragers.
De consensuele dimensie verwijst naar de mate waarin generaties en familieleden overeenstemmen in hun
opinies, normen en waarden. Net omdat de verschillende generaties vaker en langer samenleven, is dit een
belangrijke dimensie. De vraag is immers ook hier of de toename in gezamenlijke jaren tussen generaties ook
samengaat met een consensus tussen de generaties of dat de verschillende generaties veeleer vervreemden
van elkaar (Mills e.a., 2001)?
Van 7 tot 107 17