V Van n 7 t tot 1 107 - Artesis

Samenvatting
Met dit onderzoek, in opdracht van het Agentschap Sociaal-Cultureel werk voor Jeugd en Volwassenen,
geven we een stem aan deskundigen en professionelen over de toekomst van intergenerationele solidariteit in
Vlaanderen. We gaan na hoe de positie van jongeren zal evolueren in een sterk vergrijsde en ontgroende
samenleving en hoe intergenerationele solidariteit een bijdrage kan leveren aan deze problematiek. De visie
van verscheidene deskundigen uit middenveldorganisaties, de academische wereld en het sociaal werkveld
leggen de basis voor dit rapport.
Dit onderzoek heeft een dubbele doelstelling. Ten eerste wil het de dialoog bevorderen tussen alle generaties
met betrekking tot het thema intergenerationele solidariteit. Ten tweede willen we komen tot
beleidsaanbevelingen, ingevuld door zoveel mogelijk visies en meningen van wetenschappers;
middenveldorganisaties en mensen uit het werkveld. Vanuit een multidisciplinaire benadering werd de stem
gehoord van wetenschappers, middenveldorganisaties uit sociaal-culturele hoek, welzijnshoek, arbeidsector,
… en mensen uit het sociaal-culturele werkveld. Een multimethodische werkwijze werd gehanteerd om
bovenstaande doelstellingen te realiseren. Belangrijk is dat de methoden elkaar niet lineair opvolgden, er is
dus geen sprake van strikt afgebakende onderzoeksfasen. Het was eerder een terugkoppeling en
wisselwerking van de verschillende methoden tijdens het hele onderzoeksproces. Een heel aantal vragen
lagen hier aan de basis.
Ten eerste wilden we te weten komen wat de mening is van de geïnterviewden over de positie en status van
jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving. Hoe zien experts uit diverse sectoren de positie en
status van jongeren in een vergrijsde samenleving? In dit deel wordt dieper ingegaan op de wijzigingen die
jongeren kennen in de levenslooptransities. Waar vroeger de overgang van jeugd naar adolescentie sterk
lineair verliep van opleiding naar carrière tot huwelijk, wordt deze overgang nu meer gekenmerkt door
schommelbewegingen. Vervolgens wordt er ook de vraag gesteld of jongeren een grote druk ervaren in de
samenleving tegenover jongeren vroeger, en of dit een invloed heeft op de solidariteit tussen generaties.
Enerzijds stellen de experts dat jongeren het gemakkelijker hebben door de algemene welvaarstijging in de
samenleving, waardoor de jongeren nu veel welvarender zijn dan de jongeren vroeger. Anderzijds hebben de
jongeren het moeilijker volgens de experts. Jongeren worden aansprakelijk gesteld voor het invullen van hun
eigen leven. Dit gaat gepaard met een toegenomen keuzedwang, waarbij de keuzemogelijkheden ook nog
eens sterk zijn toegenomen. Dit vindt allemaal plaats in een samenleving die gekenmerkt wordt door een
grotere onzekerheid, aangezien waar vroeger de waarden of ideologieën van de groep waartoe je behoorde
de keuze bepaalden, deze groepsgrenzen nu vervagen en tot gevolg hebben dat de ervaren druk van
jongeren verhoogt. Hier komt nog bij dat een groot deel van de jongeren een heel hectisch leven leidt,
gekenmerkt door een hoog arbeidsritme, zelfstandig wonen, soms een relatie én veel verplichtingen in de vrije
tijd. Ook wat de status van jongeren betreft in een vergrijsde en ontgroende wereld is er een dubbele
component. Het ‘ideaalbeeld van de jeugdfase’ en ‘het toonbeeld van viriliteit’ staat tegenover het beeld van
een ontspoorde groep die terug grenzen gesteld moet krijgen. Langs de ene kant leeft dus sterk de
populariteit van de jeugd en wil iedereen jong zijn. Langs de andere kant neemt in een ontgroende
samenleving de onverdraagzaamheid tegenover jongeren toe.
In een tweede deel willen we te weten komen wat de visie is van de experts op de houding van jongeren
tegenover intergenerationele solidariteit. Er wordt een sterk onderscheid gemaakt tussen solidariteit op macro
–en op microniveau. Intergenerationele solidariteit op macroniveau verwijst naar de geïnstitutionaliseerde
solidariteit, voornamelijk bewerkstelligd door het systeem van de sociale zekerheid. De intergenerationele
solidariteit op microniveau verwijst naar de familiale solidariteit, de solidariteit die er bestaat tussen
verschillende generaties binnen de familie. Waar de laatste eigenlijk niet in vraag gesteld wordt, worden er wel
vraagtekens geplaatst bij de geïnstitutionaliseerde solidariteit. Dit heeft te maken met twee zaken. Ten eerste
impliceert intergenerationele solidariteit een grote mate van verbondenheid. Mensen zijn sneller geneigd om
Van 7 tot 107 3