Interventies voor een leefbare wijk: van theorie naar - Instituut ISW

zo goed is, ligt niet aan het inkomen, maar aan het vermogen dat zij hebben
opgebouwd 13 .
Het belang van sociale contacten ter voorkoming van vereenzaming onder
ouderen wordt door de literatuur benadrukt en komt in veel gesprekken met ouderen
ter sprake. In vergelijking met andere landen beschikken Nederlandse ouderen over
een relatief groot informeel sociaal netwerk. Deze grotere beschikbaarheid van
informele hulp leidt echter niet vanzelfsprekend tot meer gebruik van informele zorg.
In Nederland is de hulp juist minder intensief en komt dagelijkse hulp veel minder
voor. Met de recente introductie van de mantelzorg is in Nederland het streven erop
gericht dat gezinsleden meer voor elkaar gaan zorgen (Bron: Verschillen in
verzorging, SCP, 2007). In dit verband kan ook worden gewezen op het onderzoek
van het Sociaal Cultureel Planbureau, waarin erop gewezen wordt dat als gevolg van
de bezuinigingen in de gezondheidszorg en de AWBZ ouderen familie, vrienden en
kennissen nog meer zouden moeten aanspreken. (Kuhlberg, 2005 p. 36).
Wij willen uitgaan van de premisse dat een wijk waar ouderen zich betrokken
bij voelen, waar zij actief aan deelnemen en mede verantwoordelijk zijn voor de
leefbaarheid, in staat is om die zorg en aandacht ‘terug te geven’, waar ouderen op een
bepaald moment om vragen. Met de afnemende centraal gestuurde en betaalde zorg
(invoering WMO) neemt de betekenis van mantelzorg toe. Naast familie en vrienden
kan ook de wijk hierin een rol spelen. Kleinhans laat zien dat het investeren in deze
vorm van sociaal kapitaal (Kleinhans, 2005) een basis voor duurzame
wijkvernieuwing is.
Ervaringen elders (Almelo, Wielwijk, Amsterdam, e.d.) laten zien dat om
ouderen meer te laten deelnemen aan de samenleving een sturende rol van de
professional de voorkeur heeft. Om mensen uit hun isolement te halen is het
noodzakelijk om mensen rechtstreeks te benaderen en ‘achter de voordeur’ te komen.
Een individuele benadering wordt door oudere bewoners erg op prijs gesteld en blijkt
het effectiefst te zijn. Daarbij hangt de effectiviteit (hoeveel mensen daadwerkelijk uit
hun isolement geraken) sterk af van de professionaliteit van de professional (ook wel
bewonersadviseur genoemd): de ‘beste mensen’ dienen te worden ingezet. Daarbij is
het de kunst om zich vooral te richten op het maken van een individueel plan van
aanpak gericht op zelfhulp: dus geen contacten voor ouderen gaan leggen, maar
ouderen stimuleren om zelf contacten aan te gaan en deel uit te gaan maken van een
buurtnetwerk. Ten slotte wordt er op gewezen dat het monitoren en het zo nodig
plegen van nazorg in het algemeen essentiële onderdelen van een dergelijke aanpak
zijn. Vaak haken mensen na een eerste teleurstelling af en vervallen dan weer in hun
oude patroon.
6.4.2 Informele participatie
Sociaal kapitaal is een bindmiddel zowel tussen mensen binnen een groep, als tussen
groepen in de wijk onderling, het vormt sociale netwerken en het bouwt aan
vertrouwen. Daarbij is het van belang om te onderkennen dat er twee vormen zijn van
13 Zo blijkt uit onderzoek van Keehnen en Sikkel (2004) dat voor de leeftijdscategorie 55-64 jaar het
gemiddelde vermogen €170.800 is. In dit bedrag is de waarde van de eigen woning verdisconteerd.
Voor de leeftijdscategorieën 65-74 jaar en 75+ is de vermogenspositie nog beter, aangezien deze
categorieën over het algemeen de hypotheek op de eigen woningen en overige schulden hebben
afgelost.
99
I n t e r v e n t i e s v o o r e e n l e e f b a r e w i j k