Interventies voor een leefbare wijk: van theorie naar - Instituut ISW

kwestie en de reactie. Daarbij gaat de kwestie over de objectieve gebeurtenis(sen) die
de aanleiding vormen voor de ergernissen waarmee bewoners zich melden. De
perceptie van de kwestie gaat over hoe deze kwestie op de persoon zelf overkomt. De
reactie ten slotte, gaat over de manier waarop de persoon (zou willen) reageren. Om
een helder beeld van de situatie te krijgen is het belangrijk dit onderscheid te maken.
Aan de kwestie zal vaak in eerste instantie weinig gedaan kunnen worden. Echter, via
(telefonisch) coachen van bewoners kan er wel geïntervenieerd worden in de perceptie
van de kwestie en de reactie van de bewoners. Verschillende punten zijn dan
belangrijk om rekening mee te houden:
Een manier om bewoners anders tegen de conflictkwestie aan te laten kijken is
door ze te leren om de situatie te ‘herframen’ (Giebels & Euwema, 2006). Dit kan
door bewoners aan te moedigen de situatie ook eens vanuit het perspectief van de
ander proberen te bekijken. Bijvoorbeeld door vragen te stellen zoals: waarom of
waarom niet?
Wat betreft de reacties van bewoners: bewoners kunnen op drie verschillende
manieren reageren in een conflictsituatie. Ze kunnen agressief reageren met de kans
dat een conflict alleen nog maar meer escaleert. Een tweede reactie kan zijn om de
kwestie te proberen te negeren en het conflict te vermijden. Hoewel dit op korte
termijn constructief kan werken, zijn mensen in dit geval vaak geërgerd zonder dat
hier een oplossing voor komt. Hierdoor groeit de kans dat een nieuwe kwestie in de
toekomst juist veel eerder (en heftiger) tot escalatie van het conflict leidt. Ten derde
kunnen bewoners zelf proberen een oplossing te vinden. Daarbij moeten bewoners
proberen om met elkaar in gesprek te komen en afspraken te maken waar beide
partijen het mee eens kunnen zijn. Volgens de roos van Leary (1957) kan
conflictgedrag tussen twee individuen beschreven worden aan de hand van twee
dimensies: dominantie en vriendelijkheid (Giebels & Eeuwema, 2006). De
dominantiedimensie loopt van onderdanig naar dominant gedrag en de
vriendelijkheiddimensie van vijandig naar vriendelijk. Daarbij zijn volgens Leary
mensen geneigd complementair te reageren op de dominantiedimensie. Oftewel:
dominant gedrag roept onderdanig gedrag op en onderdanig gedrag dominant gedrag.
Op de vriendelijkheiddimensie reageren mensen juist symmetrisch: vriendelijkheid
roept vriendelijkheid op en vijandigheid leidt tot vijandige reacties. Op deze manier
hebben bewoners dus de natuurlijke neiging om in een gedragspatroon te blijven
hangen. Wanneer een bewoner bijvoorbeeld te maken heeft met een vijandige
buurman, dan is de neiging groot om daar op een onderdanige, cynische manier op te
reageren. Dit versterkt daarop waarschijnlijk alleen nog maar de neiging van de
buurman om weer vijandig te reageren.
Een manier om een dergelijk patroon te doorbreken is de strategie van het
andersom interveniëren (Kloosterboer & van de Vliert, 1987). Bij (telefonische)
coaching van bewoners zou dit een bruikbare methode kunnen zijn om bewoners met
elkaar in een constructief interactiepatroon te krijgen. Stel dat een melder te maken
heeft met een agressieve buurman. Er is sprake van overlast, de buurman wil niet
meewerken aan een oplossing en maakt dit op een vijandige manier duidelijk. De
melder heeft waarschijnlijk in eerste instantie de neiging om zich terug te trekken en
bijvoorbeeld de politie of woningbouw te vragen iets aan de situatie te doen, hetgeen
de vijandigheid van de buurman nog extra kan versterken. Wat een betere optie zou
zijn is op een vriendelijke maar vooral ook vasthoudende (dominante) manier
proberen te onderhandelen met de buurman. Volgens dit model zou de buurman op
47
I n t e r v e n t i e s v o o r e e n l e e f b a r e w i j k