Interventies voor een leefbare wijk: van theorie naar - Instituut ISW

aan dit soort duurzame verbindingen een procesmatige bemoeienis van de overheid
vraagt.
6.4.3 Formele participatie
Uit eigen onderzoek (in Arnhem en Leeuwarden) en onderzoeken elders (Tonkens, et
al, 2008; Kleinhans, 2005; Van Gunsteren, 2006) komt naar voren dat het activeren
van (oudere) burgers tot formele participatie slechts kleine aantallen als resultaat
heeft. Over het algemeen wordt hierin door overheden en instellingen een passief
beleid gevoerd: men wacht af wie er deel wil nemen en er is zelden sprake van
uitnodigen tot participatie. De meeste mensen die formeel participeren hebben zelf
hun weg moeten vinden of werden door andere actieve participanten gevraagd.
Een tweede aspect is dat (oudere) burgers aangeven niet serieus genomen te
worden en, in hun ogen, slechts kleine resultaten boeken. Om betrokken, actieve en
verantwoordelijke burgers te krijgen, dient meer ingespeeld te worden op het
vergroten van de zeggenschap van participanten: ‘empowered participation’ (Fung, in
Tonkens 2008). Een probleem hierbij is de representativiteit. De participerende
burgers zijn vaak autochtone, witte gepensioneerde mannen of iets jongere
(huis)vrouwen. Zij kunnen in vele gevallen de wijk of buurt niet vertegenwoordigen.
Wel kan altijd een beroep gedaan worden op de deskundigheid van de
participanten. Overigens wordt hier vaak door professionele actoren aan getwijfeld:
‘ze zijn alleen maar bezig met hun eigenbelang en praten alleen maar vanuit hun eigen
ervaringen’. Te weinig wordt door de actoren deze ervaringsdeskundigheid
(kernkwaliteit van sleutelbewoners) op waarde geschat en benut. Ook wordt door vele
actoren geklaagd over de geringe mate van effectiviteit bij het inschakelen van
burgers. Hier staat tegenover dat het inschakelen van bewoners bij planvorming in een
vroeg stadium vertragingen in een later stadium kunnen voorkomen.
Er zit bij participatie wel degelijk een aspect van eigenbelang bij, zoals in
paragraaf 6.1 is beschreven. Middels het inspelen op de behoefte aan zelfontwikkeling
door bijvoorbeeld cursussen aan te bieden en bonussen en beloningen, kan de
participatie worden vergroot. Evelien Tonkens heeft het over ‘de nieuwe vrijwilliger’
die in twee opzichten van de oude vrijwilliger zou verschillen. Terwijl vrijwilligers
voorheen vooral altruïstische motieven zouden hebben, zoals andere mensen helpen,
zijn de nieuwe vrijwilligers meer georiënteerd op hun eigenbelang. Ze willen
vrijwilligerswerk doen waar ze wat van leren en dat goed staat op hun CV.
Ten slotte is uit diverse onderzoeken gebleken dat mensen eerder te motiveren
zijn voor een specifieke, concrete klus of een specifiek thema of probleem, in plaats
van algemene onderwerpen en thema’s die veel tijd en uithoudingsvermogen vragen.
Terwijl vrijwilligers zich voorheen voor langere tijd aan een organisatie of doel
verbonden, zijn nieuwe vrijwilligers meer geïnteresseerd in korte, intensievere
verbindingen (Dekker et al., 2007).
101
I n t e r v e n t i e s v o o r e e n l e e f b a r e w i j k