Interventies voor een leefbare wijk: van theorie naar - Instituut ISW

hoge opleiding en een iets minder hoog inkomen in vergelijking met kosmopolitische
ouderen.
Naast deze algemene oriëntatieverschillen is er bij ouderen sprake van verschillen
in de mate waarin men in staat is, of waarin men zich in staat voelt, om activiteiten te
ontplooien. Puylaert (2001) maakt een onderscheid binnen de grote groep ouderen
met behulp van de variabelen tijd, geld en gezondheid. Met behulp van deze
variabelen, die volgens hem bepalend zijn voor het ruimtelijk gedrag en de
locatievoorkeuren van ouderen, komt hij tot vier groepen:
- Actief, alles kan: ouderen die nog met beide benen in het maatschappelijke leven
staan en daarin ook geen beperkingen ondervinden door tijd of geld.
- Actief, met beperkingen: ouderen die eveneens nog met beide benen in het
maatschappelijke leven staan, maar wel worden beperkt door financiële middelen
of tijd.
- Hulpbehoevend, alles kan: de gezondheid van deze ouderen zorgt voor
beperkingen op het gebied van bewegingsvrijheid. De beperking van de
bewegingsvrijheid bepaalt in sterke mate het activiteitenpatroon.
- Hulpbehoevend, met beperkingen: naast beperkingen door gezondheidsproblemen,
zijn ook geld en tijd beperkende factoren.
Met behulp van deze indeling komt Puylaert tot een schema waarin voor elke groep is
aangegeven hoe de kwalitatieve vraag zich zal ontwikkelen voor de onderwerpen
woning en woonomgeving, mobiliteit, ontspanning en voorzieningen. Voor de
allochtone ouderen komt hier nog een aspect bij: in de discussie over concentratie en
segregatie verdienen de praktische voordelen van de nabijheid van familieleden
aandacht (zorg voor ouders, maar ook kinderoppas). Het debat over ruimtelijke
concentratie wordt momenteel nogal gefixeerd op de (wil of vermeende onwil tot)
sociaal-culturele integratie van deze groepen (Kullberg, 2005, p. 36).
Uit bovenstaande typologieën komen de volgende factoren naar voren die voor
ouderenparticipatie van belang zijn. In de eerste plaats is de tijd waarin men is
opgegroeid en zich heeft ontwikkeld in grote mate bepalend voor het gedrag op latere
leeftijd. De normen en waarden die in een (werkzaam) leven zijn gekoesterd, blijken
ook na de werkfase door te werken, en deze geven oudere mensen zekerheden en een
basis voor hun gedrag naar buiten toe. In de tweede plaats zien we dat vrijheid en het
hebben van mogelijkheden om zelf keuzes te maken een belangrijke rol spelen. De
derde factor gaat over de houding van ouderen ten opzichte van de wereld om zich
heen. Meestal spelen partner, kinderen, familie en vrienden hierin de belangrijkste rol.
De positie die men daarin inneemt en de waarde die men hier zelf aan toekent zijn
zeer bepalend voor eigen gedrag.
Dit brengt ons tot een indicatie van de rol die ouderen in de wijk willen en kunnen
spelen en de betekenis die ze kunnen hebben voor de wijk. Een grove indeling kan
worden gemaakt tussen ouderen die actief zijn op kleinschaliger of zelfs individueel
niveau en daarbij een bijdrage leveren aan de vorming van sociaal kapitaal, en
(formeel) participerende ouderen die op wijkniveau bezig zijn en een belangrijke rol
in het buurt/wijknetwerk spelen.
90
I n t e r v e n t i e s v o o r e e n l e e f b a r e w i j k