Interventies voor een leefbare wijk: van theorie naar - Instituut ISW

zijn. De contacttheorie is in honderden onderzoeken middels experimenten,
vragenlijstonderzoek en met andere methodes aan de werkelijkheid getoetst. Dit geeft ons
vertrouwen dat het de moeite waard is om bij het zoeken naar succes- en faalfactoren bij
interventies die de beeldvorming tussen groepen willen bevorderen, voorwaarden van de
contacttheorie mee te nemen.
Ook al hebben de onderzoekers zo goed mogelijk gebruik gemaakt van goed
onderbouwde wetenschappelijke inzichten, ons vertrouwen in ‘de wetenschap’ is in géén
van de deelonderzoeken zo groot dat we menen het zonder de input van de professionals
af te kunnen. Daarom hebben we verschillende workshops georganiseerd waar de
typologieën van interventies en de succes- en faalfactoren volgens wetenschappelijke
inzichten aan experts en professionals uit het veld werden voorgelegd. Dit heeft tot
boeiende discussies geleid die door de onderzoekers vervolgens werden gebruikt om hun
inzichten gedeeltelijk bij te stellen en te nuanceren. Ook dit heeft in alle hoofdstukken
van dit boek duidelijk zichtbare sporen achtergelaten.
De sociale weerbaarheid van een wijk is de mate waarin de bewoners van een wijk zich
constructief en actief opstellen, en passieve en destructieve houdingen vermijden wanneer
het om het oplossen van problemen in hun leefomgeving gaat. In dit boek richten we ons
op vijf inhoudelijke thema’s die gezamenlijk de belangrijkste elementen van sociale
weerbaarheid omvatten. In grote lijnen kunnen deze thema’s worden gerangschikt op een
glijdende schaal die begint bij de vraag hoe de noodzakelijke sociale basis voor sociale
weerbaarheid bevorderd kan worden, namelijk een voldoende mate van positieve sociale
contacten en positieve beeldvorming tussen verschillende sociale en culturele groepen in
de leefomgeving. Zonder deze basis zullen meer bewoners een passieve en destructieve
houding aannemen en dreigt segregatie: het uit elkaar vallen van de wijk in verschillende
deelgroepen (bijvoorbeeld etnische groepen) met negatieve stereotypen over elkaar. De
vraag hoe en wanneer dit voorkomen kan worden wordt met name in het deelonderzoek
naar sociale integratie onder jongeren in hoofdstuk 2 aan de orde gesteld. De vraag hoe
positieve beeldvorming en conflictbemiddeling kan bijdragen aan het voorkomen van
destructief gedrag in conflicten tussen bewoners sluit hierop aan en wordt besproken in
hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 richt zich vervolgens op destructief gedrag in de algemenere
zin van overlast en criminaliteit en de interventies die duurzame veiligheid in de
leefomgeving kunnen bevorderen. Het eindpunt van de schaal vormen de
deelonderzoeken die hun aandacht op constructief gedrag richten. Hier is de vraag welke
interventies bewoners stimuleren en in staat stellen actief aan hun leefomgeving en de
maatschappij als geheel te participeren. Hoofdstuk 5 gaat in op de participatie van
bewoners aan projecten en beleid gericht op economische en sociale participatie, en in
hoofdstuk 6 wordt deze vraag toegespitst op participatie van ouderen als een groep
bewoners die in bijzondere mate gevaar loopt onvoldoende aan de samenleving deel te
kunnen nemen.
Gezien het grote aantal interventies dat in Nederland wordt uitgevoerd leidt het geen
twijfel dat de energie, juiste motivatie en ruime praktijkervaring en -kennis om de
problemen op het gebied van leefbaarheid en veiligheid aan te pakken volop aanwezig
zijn bij professionals en beleidsmakers. We denken echter dat een systematische
13
I n t e r v e n t i e s v o o r e e n l e e f b a r e w i j k