Interventies voor een leefbare wijk: van theorie naar - Instituut ISW

elaties kunnen namelijk het onderlinge vertrouwen voeden, wat van belang is voor de
bereidheid om informele sociale controle uit te oefenen. Daarom classificeren wij
deze interventie als informeel-preventief.
‘Aanpak vrijplaatsen’ classificeren wij als een repressieve interventie, omdat
het tot doel heeft om door een gericht ingrijpen van een aantal instellingen ‘een einde
te maken aan ongewenste ontwikkelingen in de zogenaamde vrijplaatsen’ (Integraal
Veiligheidsprogramma 2008-2011 in de volle breedte, deel 2). Omdat de aanpak
geheel door instellingen wordt uitgevoerd, beschouwen we de interventie als formeel.
Een voorbeeld van een formeel-preventieve interventie is de toewijzing van
woningen. Deze (tijdelijke) sturing door corporaties op het aanbieden en toewijzen
van woningen wordt in specifieke buurten ingezet om te voorkomen dat concentraties
van problemen ontstaan. Hiermee wordt voorkomen dat buurten ‘belast’ worden met
nieuwe bewoners die bij de corporatie – en politie - bekend staan als
‘probleemgezinnen’. Hiermee wordt, met andere woorden, voorkomen dat
criminaliteit en overlast een voor bewoners onbeheersbaar niveau bereiken.
4.4 Succes- en faalfactoren
Interventies die in de ene buurt hebben gewerkt, werken niet zonder meer in de
andere. Dit is een belangrijke les voor de interventiepraktijk, omdat het laat zien dat er
geen pasklare methoden bestaan die overal met evenveel succes ingezet kunnen
worden. Wanneer veiligheidsinterventies niet worden afgestemd op de
maatschappelijke condities waarin zij worden uitgevoerd, bestaat de kans dat
investeringen niet renderen.
Op basis van de theorie van collectieve weerbaarheid onderscheiden we twee
maatschappelijke condities waarop interventies moeten zijn afgestemd. Beide
condities hebben invloed op de bereidheid van bewoners om informele sociale
controle uit te oefenen. Ten eerste is dat de ‘mate van collectieve weerbaarheid’ (de
verticale balk in figuur 4.5). Het gaat hierbij, zoals gezegd, om de mate waarin
bewoners elkaar vertrouwen, instellingen vertrouwen en gedeelde verwachtingen
hebben over de uitoefening van sociale controle. De tweede maatschappelijke conditie
is de ‘mate van subjectieve veiligheid’ (de horizontale balk in figuur 4.5). Wij richten
ons hierbij op voorvallen van criminaliteit of overlast die de beleving van veiligheid
en risico naar verhouding sterk beïnvloeden, ongeacht of feitelijk sprake is van
criminaliteit of overlastgevend gedrag. Wij noemen dit ‘attenderende voorvallen’,
omdat bewoners bij waarneming hiervan geattendeerd worden op de aanwezigheid
van risico’s met betrekking tot veiligheid (Innes, 2004). Het attenderende signaal dat
van deze voorvallen uitgaat, bepaalt hoe bewoners de situatie inschatten en hoe zij
vervolgens zullen handelen.
59
I n t e r v e n t i e s v o o r e e n l e e f b a r e w i j k