Interventies voor een leefbare wijk: van theorie naar - Instituut ISW

meer plaats voor sociale interventies en projecten om sociale relaties tussen bewoners
te verbeteren en individuele sociaaleconomische problematiek op te lossen.
De integrale benadering wordt door beleidsmakers vaak gezien als het
antwoord op de problemen in ontwikkelingswijken en krijgt vaak vorm in zogenaamd
gebiedsgericht beleid. Als gevolg van de ruimtelijke structuur van de woningmarkt
komen sociale en economische problemen vaak geclusterd voor (zie bijvoorbeeld
Deurloo et al., 1997; Forrest, 2004). Het doel van gebiedsgericht beleid is het
verbeteren van het niveau van leefbaarheid en (sociale) veiligheid in die buurten
en/of wijken waar deze geclusterde problemen zich voordoen. Zoals we boven al
hebben betoogd mogen dergelijke buurten weliswaar fysiek gezien de vindplaats zijn,
ze zijn echter niet de oorzaak van de problemen. Deze oorzaken zitten vastgeplakt
aan het vermogen van bewoners om eigen en buurtproblemen op te lossen binnen de
wettelijke kaders en de heersende waarden en normen.
Wanneer we over gebiedsgericht beleid praten, hebben we ten minste drie
spanningsvelden: het maatschappijniveau, het interventieniveau en het
organisatieniveau (zie figuur 5.1). Het maatschappijniveau is het niveau waar
maatschappelijke problemen ontstaan, zich ontwikkelen en daadwerkelijk gevoeld
worden door bewoners. Het interventieniveau is het niveau waar professionele
organisaties met een maatschappelijke doelstelling vanuit hun institutionele omgeving
neerdalen naar ‘de echte wereld’ om maatschappelijke problemen op te lossen. Het
organisatieniveau is het niveau waar organisaties geacht worden samen te werken en
het juiste beleid te maken. In dit hoofdstuk maken we een onderscheid tussen
participatie van bewoners in sociale interventies (interventieniveau) en participatie
van bewoners in beleidsvorming (organisatieniveau).
Participatie in sociale interventies
Bewoners hebben te maken met de eigen buurt maar ook met de rest van de
samenleving. Het is voor de leefbaarheid van een buurt belangrijk dat bewoners
relaties binnen de buurt hebben en zich verbonden voelen met hun buurt. Dit
buurtgebonden sociaal kapitaal is een belangrijke component voor het creëren van
een plezierige woonomgeving. Bewoners die sociale controle uitoefenen en zorg
dragen voor hun fysieke en sociale woonomgeving zorgen voor een comfortabele
buurt om te leven (zie bijvoorbeeld Morenoff et al., 2001; Nolan et al., 2004;
Sampson et al., 1997). Om een cohesieve samenleving te creëren/continueren en om
de buurt in kwestie binnen doorsnee samenleving te houden/krijgen, zijn daarnaast
buurtoverstijgende banden – buurtoverstijgend sociaal kapitaal – nodig. Naast deze
vormen van kapitaal heeft een buurt ook sterke individuen nodig. Individuele
buurtbewoners bezitten economisch en cultureel kapitaal. Economisch kapitaal –
zoals geld en bezittingen – is (in een kapitalistische samenleving) nodig voor het
kunnen aangaan van socialisatieprocessen binnen en buiten de buurt. Voor het
aangaan van deze socialisatieprocessen is ook cultureel kapitaal nodig. Bij cultureel
kapitaal gaat het om een specifieke levenswijze van het individu: vormen van kennis
welke het individu een bepaalde ‘status’ in de samenleving geeft, zoals houdingen,
gedragingen, vaardigheden en opleidingsniveau (Bourdieu, 1984; 1986; 1990).
Het uitgangspunt van dit hoofdstuk is dat bewoners kunnen participeren in
sociale interventies die zich richten op individuen, gezinnen en buurtgebonden dan
wel buurtoverstijgende sociale relaties. In paragraaf 5.3.1 wordt het
classificatieschema beschreven waarbij het al dan niet participeren van bewoners in
67
I n t e r v e n t i e s v o o r e e n l e e f b a r e w i j k