Israël in Openbaring door Hendrik Rijk van de Kamp

2. De ontwikkeling in de toekomstvisie vanaf de tijd van
Constantijn de Grote tot de Nadere Reformatie
a. Omwending in de tijd van Constantijn de Grote
Een grote omwending vond plaats onder de regering van Constantijn de Grote, ca.
285-337. De vervolgde Christelijke kerk werd Staatskerk. De keizer streefde naar
eenheid in het christelijk geloof en bracht daarom in 325 honderden bisschoppen uit
het hele rijk samen in Nicea om uitspraken te doen over bepaalde leerstukken.
Constantijn legde de fundamenten voor een christelijk rijk, waarin de christelijke kerk
een belangrijke plaats zou innemen. Een tijd van uitwendige bloei maar ook van
geestelijke verarming in sommige opzichten.
Een kerk die de leiding gaat nemen in de politiek en oorlogen en die de keizer als haar
hoofd en als de voorzitter van haar kerkelijke vergadering erkent, ontwikkelt op deze
manier een nieuwe kerkelijke regeringsvorm die de Heilige Schrift niet in de
Evangeliekerk voorschrijft. De kerk werd dienstbaar aan de staat en de kerkelijke
leiders werden dienstbaar aan de keizer.
Hieruit vloeide ook het opkomende militarisme voort. Toen Constantijn de
overwinning over zijn tegenstanders behaald had, was daarmee niet alleen 'bewezen
dat Christus sterker dan de aloude Romeinse goden' was, maar ook dat Hij een
gewapende strijd voorstond tegen de verwerpers van het Evangelie. Met behulp van
het zwaard moest het Christelijk geloof over Europa zich verbreidden. Al twee jaar na
Constantijns overwinning, in 314, besloot het Concilie van Arles dat dienstweigeraars
uit de kerk moesten worden gebannen. Gelovige kerkvaders als Athanasius,
Ambrosius en Augustinus hebben allen de krijgsdienst als zodanig goedgekeurd; en
dat, terwijl bijvoorbeeld Tertullianus en Origenes zich zo scherp ertegen hadden
uitgesproken. Vanaf 324 (het jaar waarin Constantijn als enige keizer van het rijk
overbleef en de eerste St. Pieterskerk te Rome gesticht werd) was er geen heidens
wereldrijk meer; het was opgevolgd door een Christelijk rijk.
Onder een groot aantal theologen deed zich een merkwaardig verschijnsel voor. De
suggestie werd gewekt dat het Messiaanse rijk al was aangebroken. Daardoor
veranderde het toekomstbeeld. Het chiliasme werd langzamerhand niet alleen veel
meer bestreden, maar het werd zelfs als ketterij beschouwd. Het geloof in het
eeuwigdurend Rijk van Christus werd niet bestreden. Integendeel, het werd geleerd en
beleden in de dogma's. 'Christus zal over het huis van Jakob Koning zijn tot in
eeuwigheid en aan Zijn koningrijk zal geen einde komen', Lukas 1:33. Maar het 1000jarig
rijk is niet meer toekomstig, het is er al. Immers de wereldlijke macht bestond uit
een christelijke keizer en overheden. En invloedrijke bisschoppen in de kerk waren
toch de vervulling van Christus' koninkrijk op aarde? Deze omslag in leerwijze wordt
uitvoeriger bewezen in: De Christusregering, door Ds. A. M. Berkhoff, uitgave Kok
Kampen, 1929.
Kijk eens naar dit voorbeeld. Vóór de 'grote omwenteling' leerde Eusebius van
Caesarea, de schrijver van de Kerkelijke Geschiedenissen, (boek 10) dat Jesaja 54 en
Psalm 46 op het toekomstige Messiaanse rijk betrekking hadden. Ná de 'omwending'
echter paste hij die hoofdstukken toe op de nieuwe kerkgebouwen in zijn tijd, zoals de
kerk van Tyrus (in 336 gewijd), die hij aanduidt als een 'nieuw en veel beter
Jeruzalem'. Ook beweerde hij dat de schitterende kerk die Constantijn in het oude
Jeruzalem wilde bouwen, de Heilige Grafkerk, (waarvan de bouw begon in 326)
weleens de vervulling van de profetie van het Nieuwe Jeruzalem zou kunnen zijn
Openbaring 21.
13