Israël in Openbaring door Hendrik Rijk van de Kamp

Costa" daar nadrukkelijk tegen waarschuwen. Hij deelt ons tevens mee, hoe Da Costa
eigenlijk aan de idee is gekomen: "De eerste grond kreeg Da Costa tot dit gevoelen
door het lezen van Justinus de Martelaar, de oudste Apologeet van het Christendom,
in zijn Dialoog met de Jood Trypho, welk werk hij tijdens zijn bekering met zijn
vriend Capadose las, en waarin die auteur zegt, dat de denkbeelden, later met de
benaming van Chiliasme bestempeld, destijds, kort na de dood van de Apostel
Johannes, in 't begin van de tweede eeuw, onder de Christenen algemeen waren" 17 .
Capadose is het geweest, die Da Costa op dat boek, dat hij "door een bijzondere
leiding van Gods voorzienigheid" in de bibliotheek van zijn oom had gevonden, attent
maakte. Het had hemzelf zeer diep getroffen daarin "de klaarste bewijzen voor de
vervulling van de Profetieën betreffende de eerste komst van de Heere en tegelijk de
hoopvolle verwachting in de toekomstige vervulling van een andere rei van
Profetieën, die met de toekomst van Israel en de weerkomst van de Heere in verband
staan" te lezen.
"Ik behoef u wel niet te zeggen, schreef hij aan Koenen 18 , of ik die gelukkige nacht,
waar het zo helder licht om mij heen scheen, ooit zal kunnen vergeten. De volgende
dag verhaalde ik op onze peripatetische (filisofisch) wandeling aan Da Costa wat boek
ik gevonden had en wat ik daarin gelezen had; hij kende Justyn toen nog niet, en
daarna hebben wij het tezamen gelezen. Datzelfde exemplaar ligt als een gedenkstuk
van Gods leiding en liefde in mijn kleine boekerij met de papiertjes en kleine
aantekeningen, die ik er nog vóór onze doop bijgeschreven heb. De overtuiging van de
eerste komst van de Messias is bij ons bijkans synchronisch met die van de Parusia 19
en het Duizendjarig rijk van Christus."
Het is zeer goed denkbaar, dat Bilderdijks invloed ook hierin Da Costa's en
Capadose's standpunt mede bepaald heeft. Bilderdijk keurde het tenminste streng af
alle voorzegging te vergeestelijken en daardoor teniet te doen. De Roomse kerk
maakte er zich schuldig aan door de zogenaamde chiliasten als 'halve Joden' te
verketteren. Bij haar streven naar de wereldheerschappij, waarbij de Paus zijn gezag in
de plaats van dat van Christus stelde, lag het niet in haar lijn naar de komst van
Christus en Zijn rijk te verlangen. En wat de Reformatoren betreft, zij waren in hun
afkeer van het geestelijk gezag van de Roomse kerk weinig gezind "om enig Rijk op
aarde dat geestelijk zowel als werelds was, aan te nemen" 20 .
Capadose, die het nóch eens is met hen, die menen, dat de Heere gedurende duizend
17 Handelingen van de jaarlijkse algemene vergadering van de Maatschappij van de Nederlandse
Letterkunde te Leiden, z.p. 1860 (blz. 305-351: H.J. Koenen. Levensbericht van Mr. Is. da Costa), blz.
335 noot 2. Vgl. H.U. Meyboom, Oud-Christelijke Geschriften in Nederlandse Vertaling XXV.
Apologeten IV, Leiden 1917 (blz. 11-191: “Samenspraak van de heilige wijsgeer en martelaar Justinus
met de Jood Trypho”), blz. 110 vlg.: “Ik daarentegen en wie er meer in elk opzicht rechtzinnige
Christenen zijn, wij weten dat er opstanding des vleses wezen zal en er duizend jaren in een herbouwd
en versierd en verruimd Jeruzalem (wezen zullen),... Daarenboven heeft ook bij ons een man met name
Johannes, één van de apostelen van de Christus, in een openbaring die hem gewerd, geprofeteerd dat
degenen die tot het geloof in onze Christus gekomen waren duizend jaren in Jeruzalem zouden (vol)
maken en dat daarna de algemene en, in ’t kort gezegde eeuwige opstanding van allen tegelijk en het
gericht zouden plaats hebben.”
18 Brief aan Koenen 1-7-1861. Meijer (Martelgang, blz. 61) acht het “absoluut ondenkbaar”, dat in de
bibliotheek van Dr. I. Capadose zich de werken van Justinus zouden hebben bevonden. Een eenvoudige
oplossing van het raadsel vinden wij echter in een mededeling van A. Capadose in bovengenoemde
brief aan Koenen: zijn oom had de folio “bij een menigte boeken op een auctie (verkoop bij opbod)
gekocht.”
19 Paroesia is de wederkomst van Christus, wanneer die ook mag plaatshebben.
20 Brieven van Bilderdijk, IV, blz. 44 (aan Da Costa 16-11-1822).
73