Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

RONDTREKKENDE DADERGROEPEN
RATIONELE NEDERLANDSE CRIMINOLOGEN EN IRRATIONELE CRIMINELEN
IN VLAANDEREN
Paul Ponsaers
Eén van de zich opdringende thema’s op de criminologische agenda in Vlaanderen
zijn de ‘rondtrekkende dadergroepen’. Sinds 1995-’96 doet het fenomeen
zich in toenemende mate voor en worden we geconfronteerd met een ernstige
stijging van het aantal eigendomsdelicten. In een aantal grootsteden schrijft de
politie op basis van politieel sporenonderzoek zoals dna-analyse, onderzoek
van gsm-verkeer en dergelijke zowat één vierde van de woninginbraken toe
aan ‘rondtrekkende dadergroepen’. Eens er sprake is van seriële feiten gaat
de politie meestal spontaan uit van de hypothese dat het inderdaad gaat om
dergelijke groepen. Lokale daders (of groepen van daders) worden in geval
van carjackings (diefstal met geweld van auto’s) en homejackings (autodiefstal
uit woningen), ramkraken, seriële inbraken en diefstallen van voertuigen haast
niet meer in overweging genomen. Oost- en Centraal-Europese rondtrekkende
dadergroepen zouden in België verantwoordelijk zijn voor de helft van deze
delictsvormen. Dat is tenminste waar de minister van Justitie op basis van
politiegegevens van overtuigd is (Minister van Justitie, 25-04-03).
Om overbevolking van de Belgische gevangenissen tegen te gaan, werden
samenwerkingsakkoorden afgesloten met een aantal landen (Polen, Roemenië,
Slowakije, Estland, Letland, Litouwen en Albanië) over het overnemen van
strafvervolging van een groot aantal gearresteerde leden van deze groepen,
die zich in België schuldig gemaakt hebben aan criminele feiten. Met andere
landen (Rusland, Wit-Rusland en Moldavië) worden gesprekken gevoerd met
hetzelfde doel.
In dit artikel wil ik kort aangeven hoe de Nederlandse criminologie beïnvloed
werd door theorieën omtrent het (rationeel) keuzegedrag van daders en hoe een
anomalie als het fenomeen rondtrekkende dadergroepen, zoals we dat onder
meer in Vlaanderen kennen, een aantal criminologische ‘accepted wisdoms’
mogelijkerwijs op hun grondvesten kan laten daveren. Of nog: wat betekent
dit verschijnsel voor bestaande verworven inzichten, methodologische
vraagstukken en theoretische uitgangspunten in Nederland?
HET FENOMEEN ‘RONDTREKKENDE DADERGROEPEN’
Voor een eerste, intuïtief idee van wat bedoeld wordt met de rondtrekkende
dadergroepen zoomen we in op twee (eerder courante) cases uit Vlaanderen:
Case X. De politie van de grote stad X wordt geconfronteerd met een
rondtrekkende Albanese dadergroep van een veertiental leden. De groep pleegt
voornamelijk woninginbraken, diefstallen met geweld (in private woningen,
cafés en restaurants) en car- en homejackings. De politie heeft geen kennis
van een vaste verblijfplaats van de daders. Opvallend is dat de inbrekers vijf
à zes woningen in een bepaalde wijk gedurende dezelfde nacht aandoen. In
P. Ponsaers - Rondtrekkende dadergroepen
15