Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

De aanmaak van de officiële criminaliteitscijfers en de bevolkingsmonitor
wordt doorgevoerd in de schoot van de federale politie zelf. Kostbare knowhow
van onderzoekers in deze overheidsdiensten ging verloren. Nochtans kan de
uitbouw van een degelijke onderzoekscapaciteit bij de overheid ook het verloop
binnen de universiteiten (kortlopende contractbasis van elke universitaire
onderzoeker en assistent) opvangen. Gelet op de geringe investering die de
departementen momenteel voor uitbesteding van onderzoek overhebben, zou
dat geen overbodige luxe zijn.
Beter verging het de Dienst Strafrechtelijk Beleid. Na een lange aanloopperiode
en besprekingen over een mogelijke organisatiestructuur met de minister van
Justitie verkreeg de Dienst Strafrechtelijk Beleid tenslotte in 2003 personeel en
middelen, waardoor het mogelijk werd een bescheiden onderzoeksafdeling uit
te bouwen. Uit voorgaande blijkt wel dat we in België niet echt kunnen spreken
van een traditie in beleidsrelevant onderzoek binnen overheidsverband.
In Nederland slaagde men er wel in beleidsrelevant onderzoek binnen
overheidsverband een zekerheid en een onwrikbare positie te garanderen. In
1974 ontstond een justitiële onderzoeksinstelling binnen het departement Justitie,
het WODC. Het WODC vulde het academische ‘gat’ op en verwierf zich op het
terrein van criminaliteit en criminaliteitsbestrijding een dominante positie.
Hebben de communicerende vaten ook hier een rol gespeeld? Kan WODConderzoek
even onafhankelijk genoemd worden als onderzoek binnen de
academische criminologie? De universiteiten vinden wellicht van niet. Werd
deze oprichting ingegeven door een bevoogdende reflex van de overheid? En
wat is nu de meest opportune, haalbare en vruchtbare organisatiestructuur voor
beleidsrelevantie criminologie? Sommigen vinden wellicht dat onderzoekers
in overheidsdienst te dicht bij het beleid staan. Kennis van het functioneren van
beleid en beleidsvorming lijkt me echter noodzakelijk opdat het onderzoek niet
vanuit een maatschappelijk vacuüm zou worden verricht, hetgeen de resultaten
achteraf weinig concreet bruikbaar maakt.
De noodzakelijke ingrediënten om aan wetenschappelijk werk te doen, zijn
vervat in de driehoek ‘theorie, maatschappij en beleid’. Criminologie zou
wat meer het verband moeten leggen tussen de politiek, de criminologie en
de criminaliteit doorheen de geschiedenis (Jongman, 1987: 10). Het is voor
de criminologisch onderzoeker belangrijk weet te hebben van beleidsmatige
reacties op bepaalde vormen van delinquent gedrag enerzijds en de
beleidsmatige sturing van strafrechtelijke afhandelingswijzen anderzijds.
Toch mag de verwevenheid met het beleid ook weer niet te groot zijn en dient
kritische reflectie ten aanzien van beleidsbeslissingen gewaarborgd te blijven,
of geen enkele wetenschapper wil nog in overheidsverband werken.
Om problemen van rolverwarring en wetenschappelijke afhankelijkheid te
ondervangen, werd in de vernieuwde blauwdruk van de Dienst Strafrechtelijk
Beleid in België geopteerd voor een tweedeling tussen de afdeling ‘Research
& Development’ enerzijds, waar alleen maar aan wetenschappelijk onderzoek
wordt gedaan, en de afdeling ‘beleidsrealisatie’ anderzijds, waar de vertaalslag
naar het beleid en de concrete implementatie plaatsvindt. Beide typen
criminologen kennen een eigen profiel en een heel eigen taakinvulling.
62 Jubileumuitgave ‘Een Vlaamse spiegel’