Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

KORTE GESCHIEDENIS VAN EEN ONDERZOEKSOBJECT
Met uitzondering van Ras en Misdaad van Bonger uit 1939 verschijnen
de eerste publicaties, die op de één of andere wijze verband leggen tussen
criminaliteit en niet-inwoners van metropolen of immigranten, tussen 1970 en
1979. Tot 1989 bleef criminaliteit van migranten en hun kinderen niet zozeer
een ‘taboe’ of een ‘verboden’ onderwerp, maar wel problematisch. Tegen
het einde van de jaren tachtig werd de verwijzing die het veroorzaakte door
politieke correctheid verklaard. Deze bekommernis was onloochenbaar, zoals
Bianchi (1974) al eerder criminologen had onderwezen dat:
‘de strijd tegen de criminaliteit het favoriete jachtterrein was van diegenen
die ervan hielden te investeren in het in stand houden van mythes, van
bijgeloof, van irrationaliteit en van mystificatie’ (: 203).
Toch was de terughoudendheid ten aanzien van het onderwerp op de eerste
plaats van wetenschappelijke aard. In die periode was men er zich immers sterk
van bewust dat de politiestatistieken niet dé criminaliteit weerspiegelden, maar
de feiten die gekend waren door de politie. De gerechtelijke en penitentiaire
statistieken lieten niet toe de structuur van de criminele populatie te beschrijven
of te meten, maar wel deze van de bestrafte en opgesloten populatie. Men
wist dat theorieën als die van het cultuurconflict of de anomietheorie, die
trachtten de differentiële distributie van criminaliteitsgraden in de bevolking
te verklaren, deze verschillen verwaarloosden en dat zij als gevolg daarvan
criminaliteit en criminalisering systematisch verwarden. Men wist, of men
begon zich te realiseren – zoals Bianchi het stelde – dat iedereen die in dit
domein werkte zou moeten weten:
‘dat definities van criminaliteit die men gemeenzaam gebruikt met het oog
op het uitoefenen van sociale controle veel meer informatie geven omtrent
de machtsverhoudingen in onze sociale structuur dan omtrent de aard van
de criminaliteit’ (: 206).
Bij het verschijnen van de eerste werken over ‘criminaliteit van allochtonen’
werd gewezen op de duidelijke oververtegenwoordiging van migranten en hun
kinderen in politie-, gerechtelijke en penitentiaire statistieken. Alvorens gewag
te maken van hun hoge criminaliteit werd gepreciseerd dat dat een gevolg
was van specifieke controlepraktijken, van processen van criminalisering.
Drie artikels van 1989 kondigen de omslag aan die vanaf 1990 de
wetenschappelijke literatuur zal kenmerken. Het eerste is van de hand van
Werdmölder, onderzoeker van de Nederlandse Stichting voor Rechtswetenschappelijk
Onderzoek in het tijdschrift Intermediair. Hij roept op het ‘taboe
te doorbreken’ om de criminaliteit van jonge Marokkanen te bestuderen.
Het tweede is van Junger (1975), toen verbonden aan het Wetenschappelijk
Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het Ministerie van Justitie,
in de British Journal of Criminology. Zij betwist het gebruik van selfreportstudies:
F. Brion - Een Nederlandse eigenaardigheid: onderzoek naar criminaliteit van allochtonen
67