Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

‘Variables which are considered to cause delinquency are also related to the
tendency to admit involvement in criminality. Overall, arrest data probably
provide the best indicator for comparing criminal involvement between
ethnic groups’(: 273)
Het derde artikel verschijnt in TvC en is van de hand van Wöstmann, onderzoeker
aan de Amsterdamse Vrije Universiteit. Zij zal discriminatie in een later artikel
definiëren als de ongelijke behandeling van personen of groepen en beschrijft
het hier als een fuik voor alle politiegedrag dat noodzakelijkerwijs, als het al
niet discriminerend is, toch onderscheid maakt [in de originele franse tekst:
les comportements policiers … sont nécessairement sinon discriminatoires, du
moins discriminants, red.]. In 1991 bevestigt het TvC-themanummer Taboes
en clichés: allochtone jongeren en criminaliteit de transformatie die de artikels
van Werdmölder, Junger en Wöstmann al aankondigden. Het eerste opvallende
feit bij het begin van de jaren negentig is het groeiend aantal teksten over
deviant of crimineel gedrag van migranten of van hun kinderen. Het tweede
is de opvallende toename van het aantal titels dat het woord ‘criminaliteit’
bevat. In de 20 jaar tussen 1970 en 1989 vonden we 26 teksten en 6 titels, en
in de twaalf jaar daarna, tot en met 2001, 66 teksten en 29 titels. Deze cijfers
getuigen van de normalisering van het onderzoeksonderwerp ‘criminaliteit van
allochtonen’. Het lijkt een geaccepteerd feit dat de oververtegenwoordiging
van deze groep in politionele, gerechtelijke en penitentiaire statistieken een
verhoogde criminaliteit weerspiegelt. Diverse socio-criminologische theorieën
van Noordamerikaanse oorsprong worden aangehaald om dit te verklaren: de
cultuurconflicttheorie van Sellin, de differentiële opportuniteitstheorie van
Cloward en Ohlin en de sociale controle theorie van Hirschi.
Terwijl 66 teksten betrekking hebben op criminaliteit van ‘allochtonen’ gaan er
maar 37 over hun criminalisering. Ook daar zijn de verschuivingen opmerkelijk.
Het thema selectiviteit van de politie wordt in 1991 door Bovenkerk aan de
orde gesteld in zijn artikel Over selectiviteit gesproken! (Non-) discriminatie in
opsporingspraktijken van de politie in Nederland. Het zal pas tegen het einde
van het decennium terug actueel en legitiem worden, onder druk van incidenten
tussen politie en jonge allochtonen. Intussen vinden we in de literatuur thema’s
terug als ‘politiewerk in multiculturele samenlevingen’. De interactie tussen
politiemensen en allochtonen wordt beschreven, misverstanden die aanleiding
geven tot verslechtering van de relaties worden geanalyseerd en de politie put
daar nieuwe kennis uit op het domein van preventie en conflictbeheersing.
Een analoge evolutie doet zich voor rond de bijzondere kwetsbaarheid van
vreemdelingen ten aanzien van het strafrecht. Dat thema wordt verlaten
door een verschuiving naar enerzijds de communicatie tussen allochtone
rechtsonderhorigen en magistraten, en anderzijds de beleving van de sanctie
door vreemdelingen in detentie.
Terwijl het probleem van de beheersing van de immigratie tussen 1970 en
1979 nauwelijks ontwikkeld was, krijgt dit probleem nu een vooraanstaande
plaats. Engbersen en Van der Leun (2001) herontdekken via deze weg het
thema criminaliteit, dat zij in een eerder constructivistisch dan positivistisch
perspectief plaatsen. Zij herinneren eraan dat illegaliteit het gevolg is van
68 Jubileumuitgave ‘Een Vlaamse spiegel’