Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

In België kennen we bijgevolg zeer weinig private onderzoekskantoren die zich
met criminologisch onderzoek bezighouden. In de jaren tachtig kenmerkten
discussies over het verschil tussen het zogenoemde gouvernementele en
niet-gouvernementele onderzoek de Nederlandse criminologische bezigheid.
Gouvernementeel zou staan voor ‘staatsonderzoek’, dat betekent onkritisch,
a-theoretisch en eigenlijk onwetenschappelijk (Van de Bunt, 1994). Volgens
deze opdeling wordt de wetenschap veroordeeld tot de positie van slaafse
volgzaamheid ten aanzien van het beleid of tot rebellie (Zwanenburg, 1990).
Deze opdeling is eerder kunstmatig, beide aspecten kunnen niet echt van
elkaar worden gescheiden. Er bestaat niet een ‘objectieve bril’ waarmee de
criminoloog naar de werkelijkheid kijkt. De betrokkenheid bij zijn studieobject
is groot. De onderzoeker wordt beïnvloed door het overheidsbeleid en
maatschappelijke ontwikkelingen, waarbij de onderzoeker niet ontsnapt aan
een permanente wisselwerking.
In Nederland concretiseerde de universitaire criminologie zijn wetenschappelijke
onafhankelijkheid vooral door zich te distantiëren van het
strafrechtelijk beleid (Van de Bunt, 1994). Door deze weinig strategische
opstelling werd de criminologie afgeschaft en genoten de universiteiten
slechts marginaal van de financieringen in de jaren tachtig in het domein van
de criminologie en de veiligheid. Een explosie van private onderzoekskantoren
en commerciële onderzoekbureaus, die toepassingsgerichte kennis leveren
voor de ondersteuning van de praktijk, kenmerkt deze periode. Nederland telt
waarschijnlijk meer sociale beleidsonderzoekers per vierkante meter dan enig
ander land ter wereld, waarbij universitaire uitbesteding net even duur is als
aan een privaat kantoor. De beschikbaarheid van dergelijke bureaus maakt dat
veel gemeenten hierop beroep doen voor onderzoek, advisering en studie van
thema’s die voor lokale besturen van belang zijn.
In België bleef de theoretische, meer fundamentele reflectie door de
beleidsmatige interesse in de criminologie in grote mate achterwege (Ponsaers
en Hebberecht, 2000). De financieringsmogelijkheden voor criminologisch
fundamenteel onderzoek aan de universiteiten werden de laatste jaren
eerder teruggeschroefd dan verruimd. In België zijn de middelen om aan
theoretische doortimmering te doen vrij schaars. Hier en daar blijft op basis
van contractonderzoek wel wat tijd over om aan theorievorming te doen, maar
de meeste universiteiten moeten hiervoor toch op eigen financiering rekenen.
We stellen ook vast dat de universiteiten niet op elk door de overheid
gevraagd onderzoeksthema een projectvoorstel indienen. Er zijn onontgonnen
kennisgebieden (intelligence-led policing, sekten, cyber crime, ..) waarover
weinig expertise bestaat. Dit wijst op het tekort aan gekwalificeerde
onderzoekers aan de universiteiten in innovatieve domeinen.
Ook in Nederland hebben de universiteiten onvoldoende tijd en middelen
om aan fundamentele theorievorming te doen. Toch werd daar de volledige
teloorgang van de fundamentele criminologie in 1992 verholpen. Op
initiatief van de minister van Justitie en de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) werd het Nederlands Studiecentrum
Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) opgericht. Ook van een dergelijk
initiatief kunnen de Belgische criminologen voorlopig alleen maar dromen.
60 Jubileumuitgave ‘Een Vlaamse spiegel’