Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

Twee flexibele ondernemingen. Twee pogingen om creatief nieuwe problemen
en ‘crisissen’ in de (straf)rechtsbedeling te koppelen aan nieuwe problemen
en ‘crisissen’ in het bredere domein van de sociale rechtvaardigheid (en
omgekeerd). Twee projecten rond het thema verandering. En in beide gevallen:
slechts een noodzakelijk minimum aan principiële stellingname. Het ging tien
jaar geleden vooruit in het Nederlandse kritisch-criminologenland.
In België lagen – en liggen – de zaken net iets anders. Aan kritiek is alhier,
onder criminologen, niet echt een gebrek, heb ik de indruk. Er wordt heus wel
over zaken als sociale rechtvaardigheid nagedacht. Dat is dus niet het probleem.
Ook is er wel enige praktisch-pragmatische zin voorhanden. Experimenten
met herstelrechtelijke initiatieven en projecten bijvoorbeeld grijpen best
wel plaats. Maar iets minder dan in Nederland wordt hier lokale pragmatiek
aan theoretische reflectie en aan bredere visies op sociale rechtvaardigheid
gekoppeld. En omgekeerd: de laatste worden niet altijd door pragmatische
motieven gestimuleerd en vinden dus niet altijd een concrete, praktische
vertaling. Een belangrijk deel van wat doorgaat voor ‘kritische criminologie’
in het Zuiden uit zich dus ofwel in min of meer abstracte reflectie ofwel
in bijziende concrete praxis. In beide gevallen is bovendien enige strakke
beginselvastheid niet geheel vreemd – noem het traditie, ideologische a
priori of ingebunkerde politieke stellingname. Opnieuw aan Nelkens tekstje
terugdenkend kan hier worden opgemerkt dat het wellicht niet toevallig is
dat Van Swaaningen in de Belgische kritische criminologie naar mijn gevoel
terecht een duidelijke ‘Latin connection’ heeft onderkend (1997: 91).
De Belgische kritische criminologie was de voorbije decennia dus iets meer
dan de Nederlandse gekenmerkt door stagnatie. Onder Belgische kritische
criminologen gingen de dingen iets minder vooruit. De ‘onoverbrugbare’
kloven tussen scholen en tradities zijn nu weliswaar wat minder prominent,
maar de sporen zijn nog duidelijk zichtbaar. Hier is uiteraard geen plaats
meer om dat alles te verklaren, dat komt later misschien nog wel eens. Wel
kan worden aangestipt dat elke verklaring rekening zal moeten houden
met ondermeer de zeer laattijdige, nu pas warmlopende ontzuiling van het
Belgische maatschappelijke en politieke landschap, en met een bepaalde
academisch-culturele erfenis die zich in het Zuiden lang heeft weten te
handhaven.
LITERATUUR
Blad, J. R. (1996) Abolitionisme als Strafrechtstheorie. Theoretische Beschouwingen
over het Abolitionisme van L.H.C. Hulsman, Rotterdam: SI-EUR / Gouda Quint.
Braithwaite, J. & Ph. Pettit (1990) Not Just Deserts, Oxford : Clarendon.
Haan, W. de (1990) The Politics of Redress, London: Unwin Hyman.
Habermas, J. (1989) ‘The new obscurity: the crisis of the Welfare State and the
exhaustion of Utopian energies’, in: J. Habermas, The New Conservatism,
Cambridge: Polity: 48-71.
Nelken, D. (2002) ‘Comparing criminal justice’, in: M. Maguire, R. Morgan & R. Reiner
(eds.) The Oxford Handbook of Criminology, Oxford: Oxford UP: 175-202.
Swaaningen, R. van (1997) Critical Criminology. Visions from Europe, London: Sage.
Swaaningen, R. van (1999) ‘Kritische criminologie’, in: E. Lissenberg, S. van Ruller
& R. van Swaaningen (red.) Tegen de Regels III. Een Inleiding in de Criminologie,
Nijmegen: Ars Aequi Libri: 196-221.
80 Jubileumuitgave ‘Een Vlaamse spiegel’