Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

ationaliteit en communicatieve ethiek hoog in het vaandel dragen. Ook in de
visie van Habermas moeten de dingen verdergezet worden, moeten concrete
problemen en ‘crisissen’ opgelost worden, en moeten de dingen vooruit gaan,
op pluralistische en communicatieve wijze als het even kan. Voor zover dit
proces ook een praktische dimensie heeft, is ‘practical discourse’ deel van de
oplossing voor de vele problemen in deze laatmoderne, donkere tijden.
In The Politics of Redress vindt de lezer, met De Haan, veel inspiratie in het
project van Habermas. Diens oorspronkelijk model oversteeg uiteraard de
problematiek van (straf)recht en (straf)rechtspleging, maar dat zou voor kritische
criminologen als De Haan geen punt zijn. Integendeel, concrete problemen in
en van (straf)recht en (straf)rechtspleging kunnen alleen een deugdelijk beslag
krijgen in de bredere context van ruimer opgevatte ‘communicative ethics’. En
omgekeerd. In deze ruimere sfeer van rationeel gedelibereerde communicatie,
waar ethische thema’s en sociale rechtvaardigheid op pluralistische wijze
worden aangepakt, worden niet alleen de randcondities gecreëerd voor mogelijk
succes in meer concrete fora voor ‘practical discourse’, maar eventueel succes
in dergelijke fora zal uiteindelijk ook bijdragen tot echte Moderne, Verlichte en
dus sociaal rechtvaardige vooruitgang.
Het is belangrijk om hier te noteren dat ook De Haan vertrekt vanuit een praktische,
zelfs pragmatische motivatie. Ook De Haan wil ‘crisissen’ oplossen. De crisis
in de theorie en praktijk van de (straf)rechtspleging en de conflictafhandeling
bijvoorbeeld: moeten we nu de formele dan wel de informele richting uit? Of de
crisis van de kritische criminologie in de jaren tachtig bijvoorbeeld, waarin vaak
op onwrikbare principes gestoelde tegenstellingen en schijnbaar onoverbrugbare
kloven de sfeer bepaalden. Wie herinnert zich bijvoorbeeld nog het gebekvecht
tussen de links-realisten en hun zondebokken, de idealisten?
De Haan bood hen allen een doordacht, inderdaad herdacht en tevens praktisch
bruikbare oplossing en alternatief: Politics of Redress. In het boek werd een
‘realistische’, progressieve aandacht voor de problemen waarin, inderdaad,
vooral de meest gedepriveerde bevolkingslagen sinds het eind van de jaren
zeventig waren terechtgekomen, gekoppeld aan een ‘idealistische’ preoccupatie
met buitenjustitiële en alleszins buitenstrafrechtelijke afhandeling van
conflicten, of, in het abolitionistische jargon, van ‘problematische situaties’.
En het zijn deze problematische situaties, waar ze zich ook voordoen, die
rechtzetting, redress behoeven. De Haans politiserende model, dat een politics
of redress niet louter op het interpersoonlijke vlak toegepast wil zien, overstijgt
duidelijk de nauwere grenzen die een opkomende ‘restorative justice’ beweging
zichzelf aan het opleggen was. Bovendien kan worden opgemerkt dat sommige
voorstanders van ‘restorative justice’ (Braithwaite en Pettit, 1990 bijvoorbeeld)
tijdens het theoretiseren, eerder een expliciet consequentialistische en dus iets
principiëler kaart gingen trekken, terwijl De Haan dus koos voor het meer open,
proceduralistisch en dus iets pragmatischer model van ‘practical discourse’.
TWEE DINGEN
Twee Nederlandse ‘kritische criminologen’. Twee pragmatische attitudes.
Twee theoretische herdenkingen. Twee praktisch georiënteerde redeneringen.
R. Lippens - De kritische drang om de dingen voor elkaar te krijgen
79