Een Vlaamse spiegel - Nederlandse Vereniging voor Kriminologie

De distance hypothesis
Canter en Larkin toonden aan dat 87 procent van de 45 serieverkrachters
in hun onderzoek in het zuiden van Engeland in een cirkel leefden, met
als diameter de afstand tussen de twee verst verwijderde pleegplaatsen van
eenzelfde dader (Canter e.a., 2000: 457-458). Samen met Barker heeft Canter
eveneens onderzoek gedaan naar de woonplaats van veroordeelde inbrekers
en hun delictplaatsen. Ook daaruit bleek de validiteit van de circle hypothesis
(Barker, 2000: 69-70). Dit wordt verklaard door de vrees van de dader om in
dezelfde buurt herkend te worden door alerte bewoners. Als we dit voor waar
aannemen, zal dit ook zo zijn voor de derde en vierde misdaad. Stel dat we de
woonplaats van de dader op een leeg blad papier plaatsen, dan zullen we de
vier misdaden in de vier hoeken zien (Vervaeke, 2000: 215-116). Canter en
Larkin hebben uit de circle hypothesis modellen van dadergedrag ontwikkeld
(Ratcliffe, 2001: 9).
Het model van Van Koppen en De Keijser van het NSCR gaat ervan uit dat
elke crimineel een ‘range van opereren’ heeft, een cirkel om zijn punt van
vertrek. De invloed van de cirkelhypothese is duidelijk. Binnen die range
worden misdrijven op relatief aselecte plaatsen gepleegd, afhankelijk van de
aanwezigheid van geschikte objecten of slachtoffers. Let op: in de directe
omgeving van het woonhuis worden weinig tot zeer weinig delicten gepleegd
(Van Koppen e.a., 2002: 240-242). Maar niet alle daders hebben dezelfde range
van opereren. Veel hangt af van de kenmerken van de dader, de kenmerken van
het delict en het type delict. Aangezien de ranges verschillen, ontstaat bij het
aggregeren dan als vanzelf de distance decay curve.
Terug naar rondtrekkende dadergroepen
Zoals bij elke theoretische invalshoek zijn niet enkel de sterktes, maar ook de
zwakheden van de distance decay theorie intussen genoegzaam bekend. Zo valt
het op dat het grootste deel van het verrichte onderzoek gebaseerd is op bekende
daders, terwijl precies bij vermogensdelinquentie het ophelderingspercentage
toch wel extreem laag ligt en er dus weinig bekende daders zijn. Maguire
benadrukte al dat daders dicht bij hun woon- of verblijfplaats makkelijker
te arresteren zijn dan dezen die grote afstanden afleggen (Ratcliffe, 2001:
8). Als gevolg hiervan kan dan ook een overschatte perceptie ontstaan van
lokale misdrijven en blijft het erg riskant deze resultaten naar de volledige
daderpopulatie te extrapoleren. Hieruit dienen we te concluderen dat
uit onderzoek op basis van de beperkte groep veroordeelde daders nietrepresentatieve
resultaten kunnen voorvloeien.
Bij rondtrekkende dadergroepen vallen echter nog andere kritische punten in
het oog. De ganse theorie is immers gebaseerd op de gedachte dat criminaliteit
gepleegd wordt door individuele daders (Kleemans, 1996: 115-117). De
crimineel woont ergens en het is essentieel zijn woonplaats die bepalend is voor
de keuze van de pleegplaats. Zo benadrukt Kleemans in zijn proefschrift over
Enschede dat inbraken vooral gepleegd worden door stadgenoten. Ook bleek
dat de meeste inbrekers alleen of hooguit met zijn tweeën zouden werken, van
18 Jubileumuitgave ‘Een Vlaamse spiegel’