gen

levensverhaal
Hendrik van Denem alias
Henri van Dedem met een zoontje.
Part. coll.
De baronesse,
de dominee
en het kind
Laat in de middag van woensdag 4 juni 2014 voerde ik een telefoongesprek
met een mij nog onbekende man in een klein Zwitsers plaatsje, niet ver
van Lausanne. Zijn achternaam klonk in het Frans als ‘Wandéédém’.
Ik vertelde hem over mijn zoektocht naar Henri van Dedem. tekst Wim Coster
Henri van Dedem werd op 6 december 1862
geboren in de Franse plaats Hyères, gelegen
tussen Marseille en Saint Tropez. Zijn
oorspronkelijke voornaam was Hendrik.
Op de geboorteakte stond zijn achternaam vermeld
als Van Denem, maar die werd in 1890 officieel
gewijzigd in Van Dedem. Veel meer was er over hem
lange tijd niet bekend. Anders lag het met de geschiedenis
van zijn biologische ouders. Zij waren in hun
woonplaats Zwolle enige tijd het gesprek van de dag,
nadat zij elkaar in 1858 hadden ontmoet. Ook landelijk
trok hun relatie de nodige aandacht.
Schandaal
Bijna een eeuw later werd hun geschiedenis uit de
doeken gedaan in het boek Schandaal in Holland van
Henri E. Ett. Tot groot ongenoegen van de Amsterdamse
officier van justitie mr. W. K. baron van
Dedem, die in 1951 tegen de auteur een proces aanspande
wegens aantasting van de goede naam van
zijn familie. Eén van de drie verhalen in dit boek ging
namelijk over een affaire rond zijn oudtante, de
weduwe Johanna Theodora Pruimers, geboren baronesse
van Dedem, te Zwolle.
Rond 1860 ging deze dame, behorend tot de lokale
fine fleur en moeder van een dochtertje, een relatie
aan met een dominee, getrouwd en vader van drie,
later vier kinderen. Hun contacten verliepen volgens
de verkondiger van Gods woord als die ‘van een leraar
en zijn geestelijk kind’, maar daarvan was lang niet
iedereen overtuigd. Vooral niet, nadat de geluiden
over een binnen hun relatie geboren kind steeds luider
en duidelijker begonnen te worden.
Er werd over gepubliceerd in kranten, tot en met het
gerenommeerde Handelsblad aan toe, in vakbladen en
in brochures. Mede- en tegenstanders van de baronesse
en de dominee, juristen en theologen voorop,
roerden zich, evenals enkele literatoren.
Ook Multatuli klom in de pen. De bekende schrijver
wilde steun en troost bieden aan zijn ‘zuster in verdorvenheid’
en daarmee tegelijkertijd de verdediging
op zich nemen van haar vermeende ‘onechte’ kind.
Waarom, vroeg hij zich in oktober 1863 ongevraagd
af, zou er voor de wet en in de praktijk van het dagelijks
leven onderscheid moeten bestaan tussen de
twee leden van haar ‘tweesoortig kroost’? ‘De zeden,
ach de zeden,’ riep de schrijver bij wijze van antwoord
uit. Helemaal van de hoed en de rand wist Multatuli
8 gen.