gen

vernoeming
Vrees God
‘Niet zonder betekenis en smakeloos, maar nadrukkelijk,
degelijk en zinvol.’ Dat moest een voornaam volgens de
Duitse schrijver Jakob Friedrich Ehrhart (1742-1795) zijn.
Dus geen Jakob, dat volgens hem ‘jongste van een tweeling’
betekende. ‘Hoe die naam bij mij past kan iedereen
zelf bedenken als ik hem zeg dat de twee kinderen die mijn
moeder heeft gebaard anderhalf jaar na elkaar ter wereld
kwamen en ik ook nog eens de oudste ben’, schamperde hij.
Nee, wat hem betrof was het voorbij met namen als Jakob en
Friedrich. Thurecht (doegoed), Fleißmann (vlijtman), Ehregott
(eer god), Tugendfreund (deugdvriend), Biedermann
(rechtschapen man), Lasterfeind (lastervijand), Sommertochter
(zomerdochter), Frühlingskind (lentekind), Treumädchen
(trouw meisje) en Keuschlebin (kuislevende), dát waren pas
namen waar je mee thuis kon komen.
Ehrharts namen waren minder krankzinnig dan je misschien
zou denken. Hij verzon ze weliswaar vooral zelf, maar dergelijke
namen kwamen in zijn tijd echt voor. In Hengelo woonde
begin 1800 een (naar ik aanneem in Duitsland geboren)
vrouw met de prachtige voornamen Reinhertz Tugendholde
(reinhart deugdlief). Een bekende Duitse dichter uit
Ehrharts tijd was Christian Fürchtegott (vreesgod) Gellert
en de theoloog Zachariae luisterde naar de voornamen
Gotthilf Traugott (godhulp vertrouwgod). Zulke namen vond
je vooral bij de piëtisten, die de katholieke heiligennamen
sterk afkeurden en daarom zelf aan het knutselen sloegen.
Nog een paar fraaie voorbeelden: Christlieb, Glaubrecht,
Tugendreich, Demuth en Erdmann (aardman, een letterlijke
vertaling van Adam).
Hoe mooi ze soms ook zijn, piëtistische namen sloegen in
Nederland nooit aan. Ik vond in de archieven wel vermeldin-
gen van personen als Trouwgodt Leverecht Knot, Aardman
Mulder en Godhelp Beijer, maar dat waren Duitsers die
oorspronkelijk wel Traugott Leberecht, Erdmann en Gotthilf
zullen hebben geheten.
Toch ken ik twee voorbeelden van Nederlanders die zo’n
naam kregen. In 1785 werd in Amsterdam luthers gedoopt:
Hendrik Gotvertrouw Both. Hij werd wellicht vernoemd naar
een van de doopgetuigen, Gotvertrouw Holtzhuijsen (gezien
De politicus Praise-God
Barebone noemde zijn
zoon If-Jesus-Christ-hadnot-died-for-thee-thouhadst-been-damned
zijn achternaam een
Duitser). Vijf jaar later
kwam in het Limburgse
Beek Vriesgod Theodoor
Rooth ter wereld.
Bij de burgerlijke stand
komt hij ook voor als Vreesgod, Vrees God, Vreezegod en – in
de Franse tijd – Crainsdieu.
De Britse puriteinen gingen nog een stapje verder dan de
piëtisten. De namen die zij hun kinderen gaven waren niet
alleen zinvol – Fear-God, Flie-fornication, From-above, Godreward,
Hate-evill, Learn-wysdomme, Make-peace – maar
vaak zelfs een volzin.
In augustus 1611 trof men op een vuilnishoop in Londen een
pasgeboren jongetje aan. Hij werd op 1 september gedoopt
en kreeg daarbij de voornaam Job-rakt-out-of-the-ashes
(Job uit het vuil geschraapt), een verwijzing naar het Bijbelverhaal
van Job op de mesthoop. Het lijkt wel een slechte
grap, maar ik vermoed dat deze naam oprecht vroom was
bedoeld.
De politicus Praise-God Barebone noemde zijn zoon If-
Jesus-Christ-had-not-died-for-thee-thou-hadst-beendamned
(Als Jezus Christus niet voor je was gestorven was
je verdoemd geweest). Andere kinderen kregen Bijbelcitaten
als voornaam: Fight-the-good-fight-of-faith (1 Timoteüs
6:12), Jesus-Christ-came-into-the-world-to-save (1 Timoteüs
1:15), Search-the-scriptures (Johannes 5:39).
De mooiste zin-naam is echter toch weer van een Duitser.
Pastor Frieden Mit Gott Allein Durch Jesus Christus Rousseau
(1983) kreeg van zijn vader een samenvatting van het hele
evangelie als voornaam mee. Frieden, zoals hij genoemd
wordt, is dankbaar voor zijn naam en probeert ernaar te
leven: ‘Ik wil met Gods hulp zoveel mogelijk mensen naar
Jezus Christus leiden.’ Toch heeft hij er ook wel last van. Een
politieagent dacht bij een controle dat hij zijn identiteitsbewijs
zelf in elkaar had geknutseld. Toen hij de agent bezwoer
dat hij toch echt Vrede Met God Alleen Door Jezus Christus
heette, antwoordde die: ‘Ja, en ik ben Sinterklaas!’
Maarten van der Meer
is namendeskundige
gen. 17 gen. 17