gen

levensverhaal
Een Leidse student trekt ten strijde tegen Napoleon in 1815
Io vivat!
In februari 1815 gebeurt iets wat niemand heeft voorzien: Napoleon keert met een kleine
groep vertrouwelingen terug uit zijn ballingsoord Elba. Met het grootste gemak reist hij
door naar Parijs, waar hij andermaal als keizer de troon bestijgt. Heel Europa is in rep en
roer. Voor Willem I is het een buitenkansje om de wereld te laten zien dat een Verenigd
Koninkrijk der Nederlanden als buffer kan opereren tegen nieuwe Franse expansiedrift.
Hij mobiliseert zijn leger, maar heeft nog meer militairen nodig. Alle kleine beetjes
helpen. In Leiden melden studenten zich aan als vrijwilliger. Jacob Swart is een van hen.
Zijn wederwaardigheden als soldaat legt hij vast in een dagboek. tekst Joost Welten
In Leiden vormen 83 studenten een
eigen compagnie. Willem I is zo verstandig
om hen niet meteen naar het
front te sturen. Wanneer op zondag
18 juni 1815 de strijd om de toekomst van
Europa wordt uitgevochten op het slagveld
van Waterloo, zijn de studenten in
Leiden nog steeds aan het exerceren. Pas
vier weken later, op zondag 16 juli 1815,
gaan zij op pad. Hun missie is onduidelijk,
nu Napoleon al verslagen is. Vermoedelijk
moeten ze in Frankrijk als
bezettingstroepen dienen om het gezag
van de geallieerden te schragen.
Marcheren
Het vertrek uit Leiden is feestelijk, met
toespraken en muziek. Toch valt het
afscheid van verwanten Jacob Swart
zwaar. Hij woont nog in het ouderlijk
huis in Leiden, de plaats waar zijn vader
als rechter werkt. Is de mentale gehardheid
van Jacob een bron van zorg, voor
zijn fysieke gesteldheid geldt dat des te
sterker. ’s Avonds in Delft noteert hij dat
‘ik hinder van mijn voeten had’.
De volgende dag komt Jacob ‘ten uiterste
vermoeid’ in Rotterdam aan: ‘Mijn ransel
hinderde mij zeer, omdat de huid van
mijn schouder bijna door was.’ In Rotterdam
gaat Jacob met zijn broer Barend en
hun gastheer een eindje lopen door de
stad, ‘doch daar mij de voeten te gevoelig
waren om veel te wandelen, begaven wij
ons spoedig weer naar het huis [van de
gastheer]’, zo schrijft Jacob in zijn dagboek.
De kapitein heeft in de gaten dat Jacob
niet het meest robuuste lid van de compagnie
is, want hij plaatst hem de volgende
dag bij de bagagewagen van de
eenheid. Jacob hoeft tijdens de mars naar
Dordrecht zijn ransel niet op de rug te
dragen, maar mag hem op de wagen leggen.
Toch blijven de inspanningen een
maat te groot voor Jacob. De tocht van
Dordrecht naar Zevenbergen wordt voor
hem een martelgang: ‘Daar ik zeer veel
pijn aan mijn voeten had en door het stoten
met de punt van mijn sabelschede
een gat in de achillespees had gekregen,
ben ik genoodzaakt geweest onderweg op
de wagen te gaan zitten, wat maakte dat
ik door en door nat en ijskoud te Zevenbergen
aankwam.’
Ook tijdens de mars van Zevenbergen via
Roosendaal naar Essen krijgt Jacob permissie
om bij de bagagewagen te lopen
en af en toe ‘vanwege de pijn aan mijn
voeten, op de wagen te zitten’. Jacob mag
van geluk spreken dat Napoleon al verslagen
is. Hij is geen partij voor ervaren
soldaten. Het is een klein wonder dat hij
op zaterdag 22 juli Antwerpen bereikt.
Diester bier
In zijn eerste week als soldaat heeft Jacob
gemerkt dat zijn conditie tekortschiet.
Bescheidenheid zou hem dan ook sieren.
20 gen.