gen

huwelijkspatronen
Huwelijken tussen Nederlandse mannen
en lokale vrouwen op Curaçao in de negentiende eeuw
Curaçaose bruiden
Sinds de West-Indische Compagnie het eiland in 1634 veroverde, is Curaçao woon- of
tijdelijke verblijfplaats geweest voor talloze immigranten uit alle delen van de wereld,
waaronder uiteraard ook Nederland. Mannen kwamen vaak alleen en stichtten een
gezin met een lokale vrouw. Aan de hand van de Curaçaose huwelijksaktes uit de
negentiende eeuw – bij Wiewaswie zijn ze vanaf 1817 te vinden – is het mogelijk dergelijke
verbintenissen in kaart te brengen. tekst Christel Monsanto
Curaçao was in de negentiende
eeuw een soort microkosmos.
Zo’n twintigduizend mensen
van uiteenlopende herkomst
en stand leefden samen op 444 vierkante
kilometer. Ook in de huwelijken
die tussen Nederlandse mannen en
lokale vrouwen werden gesloten, zien
we de heterogene samenleving weerspiegeld.
Rijk naast arm, hoog opgeleid
naast ongeschoold, vrij naast onvrij,
avonturiers afkomstig uit alle windstreken
naast de nakomelingen van de
in Afrika tot slaaf gemaakten, joden
naast katholieken en protestanten.
Voormalige slavinnen als partner
De tegenwoordige minister-president
van Curaçao, Ivar Asjes, is een nakomeling
uit de verbintenis van een
Nederlandse immigrant met een voormalige
slavin. Zijn voorvader Cornelis
Asjes (Wieringen 1815-Curaçao 1867)
trouwde een paar dagen voor zijn dood
in 1867 met Justine (1824-1907), de
moeder van zijn kinderen. Justine en
haar kinderen waren tot aan de slavenemancipatie
in 1863 eigendom van de
muziekmeester Johan Georg Hendrik
Seitz.
Dit soort huwelijken vond vaker plaats.
Zo trouwde Theodorus Ketelaar (Ankeveen
1847-Venray 1914) in 1885 met
Henriette Elizabeth Liman (Curaçao
1854-Groenlo 1920). Henriette was in
het jaar van haar geboorte vrijgekocht
door haar oudtante Poulina Olbina
Milan – van wie zij mét haar vrijheid de
achternaam Liman ontving. Dat Henriette
de gehusselde achternaam van
haar vrijmaakster droeg, was veel meer
een Surinaamse dan een Curaçaose
gewoonte.
Hertrouwende predikanten
De vroege dood van een uit Nederland
meegereisde echtgenote kon ook tot een
huwelijk met een lokale vrouw leiden.
De lutherse predikant Jacob Jan Anthonyzoon
Muller (Arnhem 1771-Curaçao
1842) trouwde in het jaar 1800 als
weduwnaar met één kind de Curaçaose
Johanna Lesire de Rochemont (1783-
1866) en kreeg vervolgens vijftien kinderen
met haar. Ook dominee Pieter Jan
van Esch werd op Curaçao weduwnaar.
Hij hertrouwde met de weduwe Catharina
Striddels, wier man Willem van
Uytrecht in 1795 bij de slavenopstand
onder leiding van Tula was gesneuveld.
Het echtpaar Van Esch verhuisde kort
na hun huwelijk naar Suriname.
In 1823 gingen de protestantse gemeentes
van Curaçao op in de Verenigde Protestantse
Gemeente (VPG) met de Fortkerk
als gebedshuis. In 1856 overleed de
echtgenote van voorganger Sybrand van
Dissel (Leiden 1806-Den Haag 1878) –
de auteur van Curaçao. Herinneringen en
schetsen, in 1857 uitgegeven in Leiden.
Van Dissel bleef achter met een groot
gezin, het jongste kind was nog maar
vier jaar oud. Hij hertrouwde drie jaar
later met de op St. Maarten geboren
Maria Eliza Mathilde van Raders (St.
Maarten 1823-Den Haag 1907). Uit deze
verbintenis werden nog twee kinderen
op Curaçao geboren.
Broers maken de overtocht
De ambtenaar Willem Barend Mellink
(Den Helder 1823-Nijmegen 1888) klom
in Curaçao op tot koloniaal secretaris,
wat inhield dat hij ook fungeerde als
42 gen. DOSSIER NEDERLAND EN DE WEST