gen

Literatuur
en bronnen
S. Groenveld, J.J.H. Dekker en
Th.R.M. Willemse, Wezen &
boefjes. Zes eeuwen zorg in
wees- en kinderhuizen (Hilversum
1997); A.L. Kort, Geen
cent te veel: armoede en
armenzorg op Zuid-Beveland,
1850-1940 (Hilversum 2001);
Regionaal archief Dordrecht,
archief Maatschappelijk
hulpbetoon, inv.nr. 58 ‘Lijsten
houdende een opgave van de
bestedelingen 1959-1964’;
Archief Weeskamer ’s-Gravendeel.
Met dank aan Will
van Velsen van de Historische
Vereniging ’s-Gravendeel,
voor het beschikbaar stellen
van haar transcriptie.
Zie: nota bene@gen voor
een geannoteerde versie
van dit artikel.
Boeren en kinderen bij een boerderij, ongedateerde prent van J.C. Janson. In het midden
een vrouw met vier kinderen, van wie zij er één in haar armen houdt. Rechts op de
voorgrond een man met een kind aan de leiband. Coll. Rijksmuseum, Amsterdam
Dorpswezen in de archieven
Ook al was er geen weeshuis in een dorp,
dan kon er toch een weeskamer zijn: een
college dat zich bezighield met het behartigen
van de belangen van wezen. Om
dieper op het fenomeen bestedelingen in
te gaan, is het weeskamerarchief van een
dorp van de Zuid-Hollandse eilanden
bestudeerd. Dat dit archief voor ’s-Gravendeel
bewaard is gebleven, is zeer prettig,
omdat het merendeel van de doop- en
trouwboeken voor die plaats ontbreekt.
De termijn van besteding varieerde. In
1652 werden de twee minderjarige weeskinderen
van Jan Bastiaens en Lintien
Aerts een jaar lang ondergebracht. Willem
Jans werd besteed bij een zekere Arij
Andriesse Aerdoom en zijn zusje Maycke
bij Jacob Jans Bour. Een besteding kon
na een jaar verlengd worden, maar Maycke
en Willem veranderden het jaar
daarop beiden van gezin, overigens zonder
dat de reden daarvan bekend is. Zij
werden nu voor zes jaar uitbesteed: Willem
naar Sent Cornelisse Bour en Maycke
naar Barent Bartholomeusse. Lijsbeth
Jacobs Ceuijsmeuijs werd voor drie
jaar besteed bij de hiervoor genoemde
Arij Andriesse Aerdoom, die blijkbaar
vaker bestedelingen in huis opnam.
Het was dus mogelijk dat kinderen uit
één gezin uit elkaar werden gehaald en
zelfs buiten het eigen dorp terecht kwamen.
Verhuizing naar een ander dorp
kwam vaak voor, maar de kinderen die
buiten ’s-Gravendeel werden geplaatst,
vertrokken waar mogelijk wel naar familie,
zoals blijkt uit een besluit van 9 april
1696: ‘Cors Jansse Huijsman, wonende te
Zwijndrecht, krijgt te alimenteren Aerijaentje
Jans Huijsman, oud omtrent 10
jaar, nagelaten kind van zijn overleden
broeder Jan Jans Huijsman. Aert Jansse
Huijsman, wonende te Puttershoek,
krijgt te alimenteren Arijen Jansse Huijsman,
oud omtrent 8 jaar, nagelaten
zoontje van voornoemde Jan Jans Huijsman.’
De twee jongste kinderen uit het gezin,
van 7½ en 2 jaar, werden wel in ’s-Gravendeel
besteed, zij het bij verschillende
families. •
Martine Zoeteman-van Pelt is onderzoeksmedewerker
van het CBG
gen. 57