gen

verleden tijd
Geboortig uit Afrika
Tijdens de pauze van onze wekelijkse repetitieavond
raak ik in gesprek met medekoorlid
Rob. Als blijkt dat hij in het verleden genealogisch
onderzoek heeft gedaan, vraag ik of hij
misschien een mooie familiefoto heeft; een
foto waar een verhaal aan vast zit. Jazeker
heeft hij die, zegt hij, en zijn ogen lichten op
– voor het totaalbeeld vermeld ik hier even
dat Rob Charles licht van haar, huid en ogen
is. Hij buigt zich naar me toe alsof hij een
sprookje gaat vertellen: ‘Er was eens, rond
het jaar 1800, een Afrikaans jongetje dat
ontvoerd was en naar Elmina werd gebracht,
het fort aan de kust van wat nu Ghana is. Met
een schip ging hij naar Suriname, werd daar
op de slavenmarkt in Paramaribo verkocht en
kreeg de naam Charles. Als jongeman ging
hij met zijn meester mee naar Nederland.
Daar trouwde hij in 1824 met een Rotterdams
meisje. Van die man heb ik een foto. Hij is
mijn stamvader.’
De volgende koorrepetitie neemt hij de foto
mee en vervolgt zijn verhaal. ‘Als kind hoorde
ik dat wij van negers zouden afstammen. Zo
werd dat toen gezegd, geheel politiek incorrect
taalgebruik natuurlijk. Het zal net na de
oorlog zijn geweest. Mijn vader vertelde over
de twee donkere vrouwen die in zijn ouderlijk
huis woonden toen hij een kind was, over
‘Later pas begreep ik dat hij
het over zijn grootmoeder
had die samen met haar
zuster bij hen inwoonde’
hun haren die iedere dag werden gedaan
en dat dat een bewerkelijk ritueel was. Heel
veel later pas begreep ik dat hij het over zijn
grootmoeder had die samen met haar zuster
bij hen inwoonde.’
Zo’n tien jaar geleden kreeg Johannes
Charles eindelijk een gezicht, toen Rob op
het spoor van andere nazaten kwam. Zij
hadden onder andere een kopie van zijn
huwelijksakte en deze foto, genomen toen hij
al een man op leeftijd was. Hij stierf in 1872.
De huwelijkse bijlagen uit 1824 vertellen
nog meer. Bij gebrek aan een geboortebewijs
werd een ‘akte van bekendheid’
opgesteld. Volgens zijn eigen verklaring
‘en ook naar het uiterlijk aanzien’ was hij
‘oud circa zesentwintig jaren’ en ‘geboortig
uit Afrika, zoo hij zegt van Delmina’. De
heer Buschman, zijn vroegere eigenaar,
die hem als huisknecht van Suriname naar
Nederland had meegenomen, verklaarde
dat hij Charles kende vanaf het moment
dat hij in Suriname aankwam ‘en alzoo ook
van deszelfs vroeger lot en wegvoering in
slavernij volkomen kennis en wetenschap’
droeg. Eenmaal een ‘vrije neger’ liet Charles
zich dopen bij de missiekerk van de hernhutters,
waarbij hij de doopnaam Johannes
kreeg. Het toeval wil dat ook Rob Charles
zich op volwassen leeftijd heeft laten
dopen, van zijn Surinaamse betovergrootvader
wist hij toen nog niets.
Lilian de Bruijn