Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Luis González García. Fraseoloxismos e lingua figurada. As persoas vistas como obxectos ou máquinas
Así, xunto co cast. perder la brújula ‘perder la orientación o el tino” (DFDEA), na
fraseoloxía sobrevive aínda a antiga denominación:
Aguja de marear `brújula’ (DFDEA), que, aínda que os redactores non o
indican, soe aparecer en combinación cos verbos perder e conocer, como se
mostra na documentación que acompañan 12 .
Collerlle [u.p. a alguén] a agulla de marear ‘coñecer o seu punto débil; lograr
con astucia o que se pretende de alguén’(DFG).
Coñecer/saber a agulla de marear [u. p.] ‘saber actuar con destreza e astucia na
vida’(DFG).
En total, facendo unha sinxela estatística, o número de expresións fraseolóxicas nas que
aparece un obxecto material como dominio fonte orixinador dunha imaxe non é
desprezable. Para completar a nosa análise cuantitativa dividiremos as unidades
fraseolóxicas do corpus nos seguintes grupos:
-Tipo 1. Fraseoloxismos nos que aparece unha entidade material fabricada polo
home pero que non implican identificación entre persoa e obxecto, como os vistos
no apartado 2: cerrar a billa, apañar auga na peneira, caerlle os aneis [a alguén],
arma de dous fíos, balón de osíxeno…
-Tipo 2. Fraseoloxismos nos que aparece (implícita ou explicitamente) unha
entidade material fabricada polo home aplicable a persoas e a outras entidades non
humanas (animais, situacións, sucesos, accións…): irse a pique ’hundirse una
embarcación’, 2 irse a pique ‘malograrse o estropearse [algo, especialmente un
asunto], 3 irse a pique ‘arruinarse’ (entidade implícita: un barco que só na terceira
acepción se equipara cunha persoa), como un colador, como una esponja, a todo
gas… (DFDA); dar de si [u.p./u.c.] (‘xa veremos o que dá de si o conto, nunca se
sabe o que pode dar de si unha persoa en apuros’), estar feita un nobelo [u.p./u.c.]
(‘el guindou a carta para o chan feita un nobelo; o rapaz estaba na cama con febre,
feito un nobelo’), de moito pistón (‘un negocio de moito pistón, unhas rapazas de
moito pistón’), etc. (DFG).
-Tipo 3. Fraseoloxismos nos que aparece unha entidade material aplicable
principalmente a persoas: poñer a antena, ser un disco raiado, [ter u.p. algo] na
recámara (DFG).
Da análise dos dous dicinarios que utilizamos como base do noso corpus obtemos os
seguintes resultados (Cadro 1 e gráficos 1 e 2):
12 “MGaite Retahílas 115: ‘La abuela aunque no la habíamos incapacitado ni recluido, iba perdiendo
progresivamente la aguja de marear’” (DFDEA, s. v. aguja).
122
Cadernos de Fraseoloxía Galega 13, 2011, 113-148. ISSN 1698-7861