Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Evaristo Domínguez Rial. Fraseoloxía e paremioloxía de Bergantiños (Cabana de Bergantiños, Carballo e Coristanco)
2.2. Substantivos compostos,
colocacións, locucións e fórmulas
1. bolo do lar s. comp. Masa de pan
que se envolvía nunha verza e se
cocía no medio das ascuas
2. bolo do pote s. comp. Masa de fariña
de millo que se coce xunto co caldo.
3. carolo de broa s. comp. Parte
superior seca e dura que se forma na
broa, cando se coce.
4. cerro de liño s. comp. Porción de
liño que lle correspondía fiar a cada
muller nun tempo determinado.
Estopa que se usa para tapar tuberías.
5. leite callado s. comp. Leite case
solidificado semellante ao iogur que
se forma, se se deixa o leite fresco
algún tempo ao aire.
6. leite preso s. comp. Leite case
solidificado moi parecido aos iogures
actuais.
7. pano da cabeza s. comp. Pano co
que as mulleres cobren ou adornan a
parte superior do corpo.
8. papas de arroz s. comp. Arroz
cocido en leite e con azucre.
9. pedra do lar s. comp. Base da lareira
tradicional.
10. rocho de pan s. comp. Corno do
molete de pan.
11. estrar os cortellos [dos porcos] col.
Botar palla, toxo, fento, etc. para
facerlle a cama aos porcos. Tes que ir
estrar os cortellos.
12. facer *ghasoi col. Botar gasoil na
maquinaria. É unha expresión un
pouco rara, posto que nin o verbo é o
máis apropiado nin o uso da gheada,
que non é moi frecuente na zona
onde foi recollida. Vou facer ghasoi
no tractor antes de ir arar.
13. facer a cañeira col. Botar toxos e
silvas no curral ou diante das casas
tradicionais para non mollarse ao
pasar por alí cando chove e, ao
mesmo tempo, ilos curtindo para que
se convirtan en esterco. Fomos
carrexar o toxo para facer a cañeira.
14. facer a cocedura col. Cocer as pezas
de barro, para que endurezan, cando
xa están moldeadas. Xa están todas
as pezas feitas e temos que ir facer a
cocedura.
15. facer a pela col. Quitar un anaco de
herba para o suco, onde vai ir o rego
para plantar. Tradicionalmente
plantábanse as patacas facendo
primeiro o rego e despois metíanse
nel os terróns con herba deixando
limpa unha franxa de terreo co
mesmo ancho que ía ter o rego
seguinte. Deste xeito, cando se facía
o seguinte, o sitio estaba sen herba e
facíase mellor; e logo enriba, cando
xa estaba no rego, plantábanse as
patacas. A este proceso chamábase
pelar ou facer a pela; e o que se
metía no rego era a pela. Con este
sistema, ademais, a herba non tapaba
tan axiña as patacas. Antes de plantar
as patacas hai que facer a pela.
16. facer tilleiras col. Queimar unha
pradeira con herba baixa e terróns
como método de abono. Estes anos
xa non se fan tilleiras.
17. minar a terra col. Remexer a terra á
man antes de facer o rego. Antes de
plantar as coles hai que minar a
terra.
18. non saber nin xota col. Non saber
absolutamente nada. Nunca se decata
de nada e non sabe nin xota. [Nota
da Red.] No capítulo 5, 17-18 do
evanxeo de Mateo di Xesús que el
308
Cadernos de Fraseoloxía Galega 13, 2011, 301-404. ISSN 1698-7861