OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP
___________________________________________________________________________________
sinde 1517’de Urfa, Osmanl hâkimiyetine girer. Diyarbakr beylerbeyliine balanarak
idaresi, Piri Bey’e braklr. Milli Mücadele dönemine kadar Osmanl hâkimiyeti
altnda yaayan Urfa, bu dönemde 1919’de önce ngilizlerin, ardndan da Franszlarn
igaline uramtr. Nihayet ubat 1920’de halkn gösterdii direnile igalden
kurtulmutur 40.
d. Kahramanln Adnda Yaatan Bir ehir: Mara
29
Urfa’da Fransz gali Dönemi
Milli Mücadele dönemindeki üstün direniinden dolay “kahraman” unvann
alan bu ehrin bilinen en eski tarihi, Asurlulara kadar inmektedir. Markasi,
Germanicia gibi çeitli adlar alan kent, slam hâkimiyetine girdiinde “Mar‘a” 41
ismiyle anlmaya baland. Osmanl döneminde de bu son ismini koruyan ehir,
Milli Mücadele döneminde gösterdii direnilerden dolay, adnn bana “kahraman”
unvann ald 42. Kurulu tarihi antik dönemlere kadar giden ve ilk yerleim
yeri, imdiki ehrin güneydousunda yer alan Erkenez çay kenar olan kentin bugünkü
yerleim yerine tanmas, Dulkadirliler zamannda gerçeklemitir 43.
Asur ticaret kolonileri döneminde Anadolu’yu Mezopotamya’ya balayan
önemli bir ticaret yolu üzerinde yer alan ehir, srasyla Hitit, Asur ve Perslerin hâkimiyeti
altnda kalm ve Romallar döneminde de Kuzey Suriye vilayeti snrlarna
dâhil edilmitir. Roma mparatorluu’nun 395’te ikiye ayrlmas ile birlikte Dou
Roma’nn, yani Bizans’n hâkimiyetine geçmitir. 605’ten sonra ksa bir süre Sasani
hükümranlnda bulunan Mara, Hulefâ-y Râidîn döneminde Arap saldrlarna
maruz kalr. Arap hâkimiyetinin bölgede hâkim olmasyla birlikte kent, Anadolu
içlerine yaplacak aknlarda askerî bir üs olarak önem kazanr. Bundan sonra yakla-
k 150 yl boyunca, özellikle Emevi ve Mervaniler döneminde kentte Arap-Bizans
40 Honigmann, 55–56.
41 Mara’n corafi konumu ise öyle açklanmtr: “Mar‘a ehri: Haleb’in 154 kilometre imâl-i garbîsinde
Ahur dann eteinde vâki‘ bir tepenin üzerinde Aksu’nun Ceyhan’a döküldüü mahal kurbundadr”. Bkz. Ali
Rza, Atlasl Memâlik-i Osmaniye Corafyas, s.180; ehrin adnn nereden geldii ve tarih boyunca
hangi adlar aldna dair bkz. Besim Darkot, “Mara”, A, 7, Eskiehir 1997, s.310-311 [310-312].
42 Tufan Gündüz, “Kahramanmara”, DA, 24, stanbul 2001, s.192.
43 Darkot, “Mara”, s.311; Gündüz, “Kahramanmara”, s.192.