OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP - orsam

ORSAM
Osmanl Vilayet Salnamelerinde Halep___________________________________________________________
lerde, tamamen Türk airetlerinden oluan bu kazann halknn dilinin de Türkçe
olduuna vurgu yaplmakta, ardndan en büyük köyler sralanmaktadr. Köy adlarna
bakldnda, hepsinin Türkçe isimler tad göze çarpmaktadr 88.
Bir dier örneimiz de yine Harim kazasnn merkez nahiyesine, yani Harim
nahiyesine aittir. 67 köyü bulunan bu nahiye ile ilgili öyle bir bilgi sunulmaktadr:
“… nahiye halknn ksmen Türkçe, ksmen de Arapça konutuklar kaydedilmektedir.
Cebel-i Âlâ adndaki dada yaayan halk tamamen Dürzî airetlerindendir” 89 .
Görüldüü gibi, salnamelerde farkl unsurlar ve onlarla ilgili bilgiler, herhangi
bir tereddüde düülmeden sunulmaktadr. Çünkü söz konusu kaynaklar,
belli bir siyasi amaçla hazrlanmamlardr. Bu nedenle de bilgilerde herhangi bir
çarptmadan söz etmek doru deildir.
Bu konudaki bir dier örneimiz de Münbiç ve Kilis kazalar ile ilgilidir. Kaytta
aynen unlar dile getirilmektedir: “Münbiç kasabasnn halk genel olarak muhacir
Çerkezlerden olumaktadr”.
“Kilis kazas Halep’in kuzeyinde ve Halep ehir merkezinden 12 saat mesafededir.
Kilis’te halkn dili Türkçe’dir. Nahiyelerde ise (konuulan dil), Arapça ve Türkçe’dir”
90.
Gerek Kilis ve gerekse Münbiç kazasna dair alntladmz bu iki örnek,
yukardaki yargmz kuvvetlendirmektedir. Daha önce de dile getirdiimiz üzere
devlet, kendi uyruu altnda yaayanlar, mekânlar ile birlikte bir yerde tespit etmek
istemitir. Bu düünce ile de, salname ve dier Osmanl vesikalar ortaya çkmtr.
Zira, yukarda da ifade ettiimiz gibi, Osmanl devlet anlayna göre
“defterlü” olmak esast. Defterlü olmak, aidiyeti belirtirdi. te devlet, yönetimi altndaki
reaya ve askerîlerin tüm aidiyetleriyle birlikte kimliklerine dair her türlü
bilgiye sahip olmak, reayaya hizmet götürebilmek ve bu götürdüü hizmet karl-
nda vergi alabilmek için klasik dönemde belli aralklarla adna “tahrîr” denen
genel saymlar yaptrmtr 91. Böylece hem reayann, hem de reayann devlete öde-
88 “Reyhanîye nahiyesinde toplam 77 köy bulunmaktadr. Tamamen Türk airetlerinden oluan bu kazann
halknn dili Türkçe’dir. En büyük köyleri Akpnar, Ayranc, Adatepe, Paahöyük, Üçtepe, Abdalhöyük,
Odakla, Buhurlu, Büyüksçanl, Küçüksçanl, Çatalhöyük, Çatalkilli, Çukurburun, Canpolat, Çakaltepe,
Halebigedii, Anzerin, Harapali, Sazlk, Göktepe, Kötüköy, Kötübüyük, Deyriruhban, Hamamerki, Kumsat,
Tala, Ceyrantepe, Kafirtepe, Davutpaa, Gazihacmürsel, Gazimehmetbey, Karasüleymanl, Karamastaba,
Güntutulu, Karahöyük, Dalgan, Adalet, Hasanbellü, Yeniyaban, Burcuhöyük, Yeniehir, Yanyurt, Kenaniye,
Gökçeolu, Hacfaik, Seyitalihöyük, Kelek, Mirmiran ve Necartepe köyleridir. Ayrca bu nahiyeye bal olan
Yeniehir, Ertah, Efnir, Harran ve Hasaniye köylerinde de Tatar ve muhacir Çerkezler ikamet etmektedir.”
Bkz. Bu eserin “Halep Sancana ve Kazalarna Dair Bilgiler” ksm.
89 Bkz. Bu eserin “Halep Sancana ve Kazalarna Dair Bilgiler” ksm.
90 Bkz. Bu eserin “Halep Sancana ve Kazalarna Dair Bilgiler” ksm.
91 Tahrir, memâlik-i mahrûsenin tmar rejiminin uyguland bölgelerinde vergilendirilebilecek üretim
kaynaklarn, bu kaynaklar “tasarruf eden” reayann saysn ve özelliklerini, bir yandan bunlarn
ürettii ürünlerin, dier yandan üretici ve ürünlerden alnacak vergilerin cins ve miktarlarn tespit
ilemi idi. Bu tahrirler sonucunda tahriri yaplan sancan “mufassal tahrir defteri” düzenlenirdi. ki
nüsha düzenlenen bu defterlerden bir nüshas Defterhâne-i Âmireye götürülür, dier nüshas ise o
sancan bal bulunduu eyaletin “beylerbeyi divan”nda saklanrd. Böylelikle o yönetim biriminde
devlet için elzem olan bütün bilgiler toplanm olurdu. Bu defterlerin birinci ilevi, devletin vergi kaynaklarn
tespit etmekti. kinci olarak defterlerde, vergi yükümlüleriyle birlikte “muaf”lar da kaydedildii
için, ülkenin bütün demografik bilgileri derlenmi olurdu. Bu deftere dayal olarak hazrlanan
46