OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP - orsam

ORSAM
Osmanl Vilayet Salnamelerinde Halep___________________________________________________________
16. yüzylda kentin ticari açdan önemini kavrayan yalnzca Osmanllar ve
Venedikliler deildi. Avrupallar için ran ipei, pamuklu kuma ve baharat ticareti
açsndan Halep pazarlar oldukça cazip gelmeye balamt. Yerel dokumaclar daha
çok Bursa ve Tokat ipeklerini tercih ederlerken, Batl tacirler Gilan bölgesinden
gelen ipee rabet etmekteydiler 116. Halep’in ticaret kenti olarak sesini dünyaya
duyurmaya balamasyla, dier ülkeler de burada konsolosluklar açmaya baladlar.
19. yüzyl salnamelerindeki kaytlara baklrsa Halep’in uzak alanlarla ilikisi
oldukça gelimiti. Nitekim Fransa, ngiltere, Avusturya, Amerika, Portekiz bata olmak
üzere sveç, Rusya, Prusya, spanya, Danimarka, talya, Belçika, Almanya, Felemenk,
Küba, Yunanistan ve Srbistan gibi birçok Batl ülkenin 19. yüzylda Halep’te konsolosluklar
bulunmaktayd 117.
Aslnda Halep’in ipek pazar, 16.
yüzylda ortaya çkmamt. Kent, daha 15.
yüzylda ran ipeini Bat’ya tayan Ermeni
tüccarlar tarafndan pazar olarak seçilmiti.
Ermenilerin bu tercihlerindeki en önemli
etken, Halep’in dier pazarlara oranla, Ermenilerin
merkezi Culfa’ya daha yakn olmasyd.
Bilindii gibi Culfa Azerbaycan ile
ran arasnda snr oluturan ve Aras nehri
üzerinde yer alan önemli bir merkezdi. Ayrca,
15. yüzylda Anadolu’ya oranla daha
güvenli bir konuma sahipti. Nitekim 16.
yüzylda da Halep’te youn olarak ticaret
yapan kesim arasnda Ermenileri görmek
mümkündür. Ancak 17. yüzylda durum
deiecektir 118. Çünkü Ermeniler, 17. yüzyln
ortalarndan itibaren, youn olarak 18.
yüzylda, ticaret ve liman kenti olarak yükselen
zmir’e yöneleceklerdir 119.
16 ve 17. yüzyllarda, özellikle Ku-
Halep pekçiler Çars
zeybat Avrupa’da yerel tekstil üretimi
artmaya balaynca, Batllar için Halep ipek pazar daha da çekici hale geldi. Bu
nedenle bu dönemde Fransz ve ngilizlerin, Dou Akdeniz ticaretindeki Venedik
hâkimiyetini krmaya çabaladklar görülmektedir. Halep, bu amaçla kurulan
Levant irketi’nin 1586-1825 tarihleri arasndaki merkezi oldu.
Uluslararas bir ticaret merkezi olan Halep’in, bu ticarî faaliyet alanndaki
tek dezavantaj, liman kenti olmamas idi. Bu nedenle balangçta Avrupallar, Ha-
116 Masters, “Halep: Osmanl mparatorluu’nun Kervan Kenti”, s.29.
117 Bkz. Bu eserin “Konsolosluklar” bal.
118 Masters, “Halep: Osmanl mparatorluu’nun Kervan Kenti”, s.30.
119 Elena Frangakis-Syrett, The Commerce of Symyrna in Eighteenth Century (1700–1820), Athens
1992; Ta, XVII. Yüzylda Ankara, s.76–78.
58