OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP - orsam

ORSAM
Osmanl Vilayet Salnamelerinde Halep___________________________________________________________
sz Constantine Volney’in satrlarnda öyle ifade edilmitir: “Türk ya da Hristiyan
olsun kentin halk, layk olduklar üzere tüm Türkiye’nin en uygar unsurlar olarak takdir
edilmektedir ve Avrupal tüccarlar böylesi özgürlüü ve saygl bir yaklam hiçbir yerde
görmemilerdir” 98.
Tekrar nüfus bilgilerine dönecek olursak; 1318–1326 yllarna ait salname verilerine
bakldnda Urfa sancann Harran kazasnda yalnzca Müslüman nüfusun
yaad görülmektedir. Yine Urfa’ya bal Suruç’un nüfusu da neredeyse tamamen
Müslümanlardan olumaktadr (%99,2 ile % 99,7’lik payla) ve Ermeni nüfus
yok denecek kadar azdr. Tpk Mara sancana bal Pazarck kazas gibi 99. Ancak
her yerde durum ayn deildi. Buna sadece birkaç örnek vermekle yetineceiz. Mesela
Urfa’ya bal Birecik kazasnn nüfusunun büyük ksm (% 94-95) Müslümanlardan
oluurken; Mara sancana bal Zeytun kazas tam tersi bir durum arz
etmekteydi. Salnamelerdeki verilere göre buradaki nüfusun yardan biraz fazlas
Ermenilerden olumaktadr. Örnein 1324 ve 1326 tarihli Vilayet Salnameleri verilerine
göre, ad geçen kazadaki Müslümanlarn toplam nüfusa oran % 42 civarndadr.
Zeytun kazas için dier salnamelerde de durum aa yukar ayndr. Mara
sancana bal bir baka kaza olan Elbistan’daki duruma baktmzda da nüfusun
% 95-96’snn Müslümanlardan olutuu görülmektedir. Keza Rumkale kazasnda
da durum farkl olmayp, Müslümanlarn toplam nüfusa oran, % 97’lerdedir 100.
Mara merkezde % 72-73’lük payla ilk sray Müslümanlar alrken, onu % 15’lik dilimle
Ermeniler ve yaklak % 6-7 ile de Ermeni Katolikler izlemekteydi. Urfa merkezde
de durum bundan farkl deildi.
Özetle söylemek gerekirse,
Halep, Mara ve Urfa ehirlerinin
nüfus yapsndaki renklilik, uzun
bir tarihin kültürel birikimini yanstmaktadr.
Bugün Halep çarlarnda
Arapça'nn yan sra hâlâ
Türkçe, Ermenice ve Franszca’nn
konuuluyor olmas, bunun en güzel
göstergesidir.
6- EKONOM
52
20. Yüzyl Ba Halep Vilayeti
1820’lerden Birinci Dünya
Harran
Savana kadar geçen yaklak 100 yllk bir süre, hem dünyada hem de Osmanl
snrlar içerisinde birtakm ciddi deiimlerin yaand, yeni dünya politikalarnn
belirlendii bir dönemdir. Öyle ki bu dönemde Osmanl, Bat’nn iktisadî, askerî ve
siyasal gücü ile kar karya gelirken; ekonomisini de Bat kaynakl yeni bir düzene,
98 Masters, “Halep: Osmanl mparatorluu’nun Kervan Kenti”, s.52.
99 Müslümanlarn oran neredeyse % 100 idi. Kaza snrlar içerisinde yalnzca birkaç Ermeni nüfus
kaydedilmiti.
100 Bu veriler için bkz. Bu eserin “Halep Vilayetinin Demografik Yaps” bölümündeki “Urfa ve Mara
Sancaklarna Bal Kazalarn Nüfus Bilgileri” balkl ksmlar.