OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP
___________________________________________________________________________________
rnda en parlak dönemini yaamtr. Örnein 1873’te Halep’e, 1879’da da Msr’a
yerleen bu misyonerler araclyla onlarn denetiminde biri skenderiye’de, dieri
de Kahire’de olmak üzere iki Kpti-Katolik kolej açlmtr. te, içlerinde talyan ve
Almanlarn da bulunduu Dou’daki bu Fransz misyonerler, açtklar kz okullar,
hastahane ya da dispanser gibi kurumlarla halk büyük ölçüde etkilemilerdir 131.
Özetle söylemek gerekirse, Osmanl topraklarnda özellikle dinsel ve kültürel açdan
yerleik bir güç haline gelmeye çalan Fransa’nn çkarlar, Katolik tarikatlarla
ve Almanlarn Badat demiryolu projesinin netlemesiyle birlikte giderek artan
ekonomik faaliyetlerle dorudan balantlyd.
Fransa örneinde, aslnda bütün Batl sömürgeci devletlerin okullar ya da
dier kurumlar kurmalarndaki amac, kendi dil ve kültürlerini yayarak siyasi nüfuz
kazanmak, baz topluluklar üzerinde hâkim unsur olmak ve böylece siyasi ve
kültürel alanlarda kendi çkarlarna uygun ortamlar hazrlamak, elbette yeri geldi-
inde bunu Osmanl’ya kar kullanmakt 132. Bu noktada salnamelerdeki kaytlara
göre baz bölgelerdeki yabanc okullara ksaca deinelim.
Sra
No
Tablo 8: Antep’teki Gayrimüslim Okullar (1326/1908)
Mektebin Ad Cinsi
63
Talebe
Says
Bulunduu Yer
1 Protestan Mektebi Erkek 151 Kolluca
2 Protestan Mektebi Kz 98 Kolluca
3 Protestan Mektebi Erkek 45 Mardin Da
4 Protestan Mektebi Kz 73 Mardin Da
5 Protestan Mektebi Erkek 325 Kayack
6 Protestan Mektebi Kz 313 Kayack
7 Protestan Mektebi Erkek 249 Zincirli Mahallesi
8 Latin Mektebi Erkek 244 Tersanta
9 Latin Mektebi Kz 115 Tersanta
10 Ermeni Nersisyan Mektebi Erkek 394 Çukur Mahallesi
11 Ermeni Kertasras Mektebi Kz 89 Çukur Mahallesi
12 Ermeni Vartanyan Mektebi Erkek 129 Hayik
13 Ermeni Adananakan Mektebi Erkek 181 Hayik
14 Ermeni Eytamhane Mektebi Erkek 55 Hayik
15 Ermeni Haykanoyan Mektebi Kz 283 Hayik
16 Ermeni ptidai Mektebi Erkek 171 Zincirli Mahallesi Yannda
17 Ermeni Meroyan Mektebi Erkek 74 Alay Beyi
18 Ermeni ptidai Mektebi Kz 42 Eski Tarla
19 Ermeni Horpsmiyan Mektebi Kz 57 bn-i Eyüp
1908 yl kaytlarna göre, Antep’te toplam 19 yabanc okul eitim vermektedir.
Yukardaki tabloda, bunlarn nitelikleri ve talebe saylar gösterilmektedir.
131 Franszlarn özellikle Ortadou’daki misyoner faaliyetleri için bkz. Yorulmaz, “Osmanl-Fransz
likileri Çerçevesinde Osmanl Topraklarnda Açlan Fransz Kültür Kurumlar …”, s.707–716.
132 Osmanl ülkesi snrlar içinde açlan yabanc okullar ve bunlarn siyasi, kültürel balantlar hakknda
ayrtnl bir çalma için bkz. lknur Haydarolu, Osmanl mparatorluu’nda Yabanc Okullar,
Ankara 1990.