OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP - orsam

ORSAM
Osmanl Vilayet Salnamelerinde Halep___________________________________________________________
çekimesi skça yaanacaktr. Kent, 904 ylnda tekrar Bizans hâkimiyetine girer.
Ksa dönemler içerisinde el deitirecek olan ehirde, 949’da birkaç yl sürecek bir
Bizans hâkimiyeti görülür. 952’de Hamdanilerin eline geçen kent, tekrar Bizans
kuvvetlerince alnr 44.
Malazgirt öncesinde Türklere kar savunma hatt oluturmak amacyla Bizans,
Ermenileri, Anadolu’nun iç kesimlerine çekmi, bu da Mara ve civarnda Ermeni
nüfusunun artmasna sebep olmutur. Bunun sonucunda da baz küçük Ermeni
prenslikleri oluturulmutur. te Malatya-Antakya hattnn Türk saldrlarna
kar yaplan savunmada bu Ermeni prenslerinden biri görev alm ve bu kii (Prens
Philaretos) 1079’da Mara’ da içine alan büyük bir Ermeni prensliini kurmutur.
Daha sonra I. Süleyman ah ve Emir Buldac tarafndan yürütülen Anadolu harekât
srasnda Mara, Buldac’nn eline geçince ad geçen prens, Urfa’ya gitmi, ardndan
Urfa’nn da Selçuklular tarafndan fethedilmesiyle birlikte bu prens Melikah’a itaatini
sunarak Müslüman olmu ve Urfa kendisine verilmitir (1087) 45. Bu tarihten
sonra Mara ve civarnda Ermeni, Türk ve Bizans hâkimiyet mücadeleleri yaanmtr.
Bu mücadeleler 1200’lü yllarn balarna kadar sürmü, II. Gyaseddin
Keyhüsrev döneminde kent, Selçuklu topraklarna katlm ve bundan sonra özellikle
Kilikya bölgesindeki Ermenilere kar yaplacak olan seferlerde üs olarak kullanlmaya
balanmtr 46.
13. asr balarna gelindiinde, Moollarn önünden kaçan Türkmenlerin
Anadolu’ya girii ile birlikte Mara ve çevresi yeni bir görünüme bürünecektir. Bu
göç dalgas ile Anadolu’ya gelen Türkmenlerin, göçer hayatna elverili corafi ko-
ullar nedeniyle, ksa sürede Mara ve civarna gelip yerletikleri görülmektedir.
Kesif bir Türkmen nüfusunu içinde barndran bölge, 1258’den itibaren, özellikle
1258–1298 arasnda Memluk-Ermeni mücadelesine; 1381’den itibaren de Dulkadir-
Memluk çekimesine sahne olacaktr 47. Yavuz Sultan Selim’in Msr seferi srasnda
ve sonrasnda Dulkadirlilerin elinde kalan Mara, 1522’de Osmanl hâkimiyetine
girmitir 48. I. Dünya Sava srasnda önce ngilizler, ardndan da Franszlar tarafndan
igal edilen ehir, halkn büyük direnii sonucunda 12 ubat 1920’de igalden
kurtulmu ve bunun ansna TBMM tarafndan 5 Nisan 1925 ylnda ehre “kahraman”
unvan verilmitir 49.
44 Gündüz, “Kahramanmara”, s.192; E. Honigmann, “Marash: History up to the Otoman Period”,
Encyclopedia of Islam, VI, 505b; E. Honigmann, “Mara”, A, 7, Eskiehir 1997, s.312-315.
45 Gündüz, “Kahramanmara”, s.193.
46 Bölge üzerindeki Bizans-Türk-Ermeni mücadeleleri hakknda ayrntl bilgi için bkz. Gündüz, “Kahramanmara”,
s.193; Honigmann, “Marash”..
47 14. yüzyl ikinci yarsnda bölgedeki Dulkadirli Türkmen hanedannn hâkimiyeti ve Osmanl-
Dulkadir münasebetleri hakknda genel bilgi için bkz. Darkot, “Mara”, s.311.
48 Gündüz, “Kahramanmara”, s.193–194. Burada Osmanl hâkimiyetine giren yalnzca Mara deildir.
Mara eyaleti ad altnda tüm Dulkadir topraklar Osmanl snrlarna dâhil edilmitir. O dönemdeki
beyliin hâkimiyet alan öyle idi: Mara, Elbistan, Krehri, Harput, Malatya, Diyarbakr, Kayseri,
Payas, Sis, Tarsus, Amik Ovas, Besni, Antep, Gündüzlü, Karsi, Dulkadriye, Hsnmansur, Darende,
Rumkale ve A’zâz. Bkz. Bu eserin “Halep Vilayetinin Tarihi” ksm.
49 Metin Tuncel, “Kahramanmara”, DA, 24, stanbul 2001, s.196.
30