OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP
___________________________________________________________________________________
Derecesinde)
Protestan Erkek-Kz Mektebi (Kastil El-Cura’da, ptidai ve Rütiye Derecesinde)
srail irketi Erkek Mektebi (Hal El-Cerir’de, Rütiye Derecesinde)
Musevi irketi Kz Mektebi (Ceb-i Esedullah’ta, Rütiye Derecesinde)
Safdiye Musevi Erkek Mektebi (Ceb-i Esedullah’ta, ptidai Derecesinde)
Ferec Erkek Mektebi (Ceb-i Esedullah’ta, ptidai Derecesinde)
yuni Erkek Mektebi (Ceb-i Esedullah’ta, ptidai Derecesinde)
Canani Erkek Mektebi (Bahsita’da, ptidai Derecesinde)
Haham Mamiye Erkek Mektebi (Musayin’de, ptidai Derecesinde)
Haham Musevi Erkek Mektebi (Musayin’de, ptidai Derecesinde)
Haham brahim Selyen Erkek Mektebi (Musayin’de, ptidai Derecesinde)
Bu listede dikkati çeken bir husus, din adamlarnn kendi adlar ile okullar
açm olmalardr. Bu da yukarda söz ettiimiz rahip, haham gibi din adamlarnn
misyonerlik faaliyetleri ile ilikilendirilebilir. Bu okullar ve elbetteki dier kurumlar
sayesindedir ki, Batl ülkeler bölge halk üzerinde etkin bir siyaset izleyebilmilerdir.
Yalnzca bir yl içerisinde okul ve Talebe saysndaki deiimi gösteren aadaki
tabloya bakmak, bu politikann hangi boyutlarda izlendiini ortaya koymak bakmndan
önemlidir.
Yl
1299
(1882)
1300
(1883)
Tablo 13: 1299-1300’de Vilayet Genelindeki Okul ve Talebe Saylar
Gayrimüslim
Okulu
slam Sbyan
Okulu
Rütiye
lmiye
Medresesi
Talebe Okul Talebe Okul Talebe Okul Talebe Okul
5.517 115 6.142 312 820 15 - -
8.632 132 10.547 456 928 14 1.775 179
Bilindii gibi “sbyan mektepleri”, 5–10 yandaki erkek ve kz çocuklara
dini bilgilerin verildii, okuma yazmann öretildii mekteplerdir. Her mahallede
bir tane bulunduundan halk arasnda “mahalle mektebi” adyla anlmaktadrlar.
Yukardaki tabloda “slam Sbyan Okullar”nn fazlal, bu ekilde açklanabilir.
Gayrimüslim okullar arasnda, salnamelerde yer alan ayrntl listeler incelendiinde
görülecektir ki, “iptidai” ve “rütiye” derecelerine sahip okullar yer almaktadr.
“ptidaî” mektepler, 1862 ylnda sbyan mekteplerinin yerine açlan 3’er yllk iki
devreden oluan okullardr. “Rütiye” ise, sbyan mektebinden sonra gidilen okullard
141. 1838’de Meclis-i Umur- Nafia ve Meclis-i Ahkâm- Adliye tarafndan, bir yandan
Batl tarzda eitim yapmak amacyla açlm olan askerî okullara talebe yetitirmek;
dier yandan da devlet kadrolar için memur yetitirilmesi için rütiyelerin
141 Ali Rza Erdem, “XIX. Yüzylda Osmanl mparatorluu’nda Eitim: II. Mahmud ve Tanzimat Döneminde
lköretimde Yaplan Yenilikler ve Deerlendirmesi”, Yeni Türkiye 701 Osmanl Özel Says
II: Ekonomi ve Toplum, 6/32, Ankara 2000, s.754-763. Sbyan mektepleri hakknda ayrntl bilgi için
bkz. Sebahattin Arba, “Balangçtan II. Merutiyet’e Kadar Osmanllarda Sbyan Mektepleri (lköretim
Okullar)”, Yeni Türkiye 701 Osmanl Özel Says II: Ekonomi ve Toplum, 6/32, Ankara 2000,
s.711-716.
67