Sayı 149 - YDİ Çağrı

en fazla 3 yıl uzatma; eşittir 5 yıl hesabı yapıyorlar;
bunun da “iki kat uygulanacak” hallerde 10 yıla çıkacağını
savunuyorlardı. Yani bu hesaba göre Devletin
güvenliğine karşı suçlarda, anayasal düzene ve bu düzenin
işleyişine karşı suçlarda, milli savunmaya karşı
suçlarda ve devlet sırlarına karşı suçlarda bir tutuklu
hüküm giymeksizin 10 yıl tutuklu kalabilecekti. Bu
“yasa metni açıktır” deyip, herhangi bir yeni yasal
düzenlemeye gerek duymayan Adalet Bakanlığının,
dolayısıyla AKP’nin de görüşü idi. Türkiye’de “ileri
demokrasi”ye geçmekten çokça laf eden AKP’nin gerçek
yüzünü görmek açısından öğretici bir tavırdır bu.
AKP’nin “ileri demokrasisi”nde de, Türkiye’de herhangi
bir suçla suçlanan bir kişi, hüküm giymeksizin!
on yıla kadar tutuklu tutulabilir. Burada herhangi
bir suçla suçlanan kişinin, o kişinin suçu ispatlanıp,
hukuk devleti normlarına göre işleyen bir mahkeme
tarafından mahkum edilmediği sürece masum
sayılması gerektiği ilkesi ortadan kaldırılmakta, tutukluluk
süresi cezaya dönüşmektedir. 10 yıla kadar
sürebilecek bir tutukluluk süresi üst sınırı burjuva
demokrasisi açısından bile savunulamaz uzunlukta
bir süredir.
Bu yoruma en fazla itiraz ilginç ve fakat anlaşılır
biçimde Ergenekon avukatlarından geldi. Onların yorumuna
göre “ağır ceza mahkemelerinde yargılananlar
en fazla 2 yıl tutuklu kalabileceği için, bu sürenin
iki katının geçerli olduğu özel yetkili mahkemelerde
yargılananlar da 4 yıldan fazla cezaevinde tutulamaz.
Bu da ancak zorunlu hallerde mümkündür.” Aslında
işin onları ilgilendiren bir tek yanı var: Ergenekon tutukluları.
10 yıl yorumu eğer geçerli olursa, o zaman
“anayasal düzene karşı suç”lardan yargılanan Ergenekon
tutuklularının da 10 yıla kadar hüküm giymeden
hapiste tutulmamaları mümkündür. Onların
itirazının temeli budur.
Türkiye’de tutukluluk = Mahkumiyet!
Tabii tartışmalarda 10 yılı bulabilecek toplam tutukluluk
süresinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde
mahkumiyete yol açıp açmayacağı konusu da gündeme
geldi, ki bu yasada eğer değişiklik yapılmazsa, üst
sınır makul bir seviyeye çekilmezse, AİHM’den geri
döneceği neredeyse kesindir. Çünkü bu kadar uzun
bir tutukluluk süresi norm dışıdır. Bu bağlamda şu
uluslar arası örnekler bilgi vericidir:
- Fransa’da ilkesel olarak 1 yıl olarak belirlenen
maksimum tutuklu yargılanma süresi, suçun türü ve
nerede işlendiğine bağlı olarak 2 yıldan 4 yıla kadar
uzayabiliyor.
- İngiltere’de, 56 gün olarak belirlenen gözaltı süresi
özel durumlarda 112 güne kadar uzayabiliyor.
- İspanya’da tutuklu yargılama süresi azami iki yıl .
- Almanya ve -Belçika’da kesin bir üst sınır belirlenmemiş;
fakat uygulamada bir tutuklunun – gerekçelendirilmiş
çok özel durumlar dışında- bir yılı
aşkın bir süre cezaevinde tutulmaması kural.
Şu anda kimi ülkelerde hapiste olan insanlarda henüz
hüküm giymemiş tutukluların oranı konusunda
veriler de Türkiye’de tutukluluğun mahkumiyete/
cezaya dönüştüğünü açıkça gösteriyor.
İngiltere’deki King’s College’ın bir raporuna göre
hüküm giymemiş tutukluların sayısı ve toplam tutuklulara
oranı şöyle:
İsrail 3516 ( %25.3)
İran 25248 ( %24.8)
ABD 475.692 (%21.2)
Yunanistan 3.065 ( %28.6)
İspanya 15.956 (%23.9)
Almanya 13.168 (%17.4)
Rusya 136.298 (%16.6)
İngiltere 13.402 (%16.5).
Türkiye’de durum ise Adalet Bakanı Sadullah
Ergin’in son açıklamasına göre şöyle: Türkiye’de cezaevinde
56 bin 581 hükümlü, 19 bin 419 hükmen tutuklu
ve 40 bin 340 tutuklu var. Buna göre Türkiye’de
tutukluların hükümlülere oranı % 57,63; hüküm
giymemiş tutukluların hapiste bulunanlar içindeki
% 36.55. Şu anda hapiste bulunan her üç kişiden biri
mahkum değil! Bunların önemli bölümü yıllardır tutuklu!
AKP hükümeti bu konuda topu yargıya atan, yasa
böyle olsa bile uygulamada 10 yıllık bir “tutukluluk
hali”nin olmayacağından yola çıkan bir tavır sergiliyor.
Hükümetin tavrı kabaca şöyle: “Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi’nin “hürriyet ve güvenlik hakkı”
başlıklı 5. ve adil yargılanma hakkı başlıklı 6. maddeleri
kapsamında değerlendirilen uzun tutukluluk hallerinde,
önemli olan tutuklu geçirilen sürenin makul
olup olmadığı. Bu da somut olayın özelliklerine göre
değerlendirileceğinden, tutukluluk gerekçelerinin
yeterli ve geçerli olması, soruşturmayı yürütenlerin
hızlı hareket etmesi halinde sözleşmeye aykırı bir durum
söz konusu olmayacaktır.” Yani Türkçesi: Eğer
birileri 10 yıl tutuklu kalıyorsa bunun bir tek suçlusu
vardır: Yavaş işleyen, ve bu işi bile bile böyle yapan
yargı! Eğer yargı hızlı çalışsa sorun olmayacaktır.
gündem
35