28 29zasyonu tetikliyor. Dönüştürülebilen, akışkan ve izlemesi mümkünolmayan örgütlenmeler Arap Baharı ve sonrasında etkili oldu.Pek tabii, bu eylemlilikler üzerinde uzamın etkisi de önemliydi.Geriye dönüp uzamın üretiminin (Lefebvre, 1992) söz konusu olduğusüreçleri düşündüğümüzde ilk akla gelenler: #Tahrir, #Sol,#Zuccotti, #Bourghiba, #OWS, #Gezi... Nasıl üretiyoruz uzamı?İşte bu sosyal hareketlerde de ortaya çıktı. Trending uzam aracılığıylao mekanların taşıdığı evrensellik ve sembolik anlamlar üzerindenkitlesel katılım sağlandı. Peki, katılımın bu nitelikte olabilmesiyönünde süreklilik sağlanabilir mi? Gerbaudo (2012) büyükilgi çeken kitabında eylemlerin ve mücadelenin koreografisindensözediyor. Bu koreografinin önemli unsurları da yumuşak liderlikve akışkan örgütlenme... Bu unsurların sosyal medya üzerinde C3(Command, control, communications) stratejisine bağlı olarak örgütlenmesibelki kısa süreli kitlesel tepki yaratabilir. Ancak süreklilikarz edebilmesi için alternatif taktikler uygulanması gerekir.Burada Bennett, Segerberg and Walker’ın yalnız kollektif değil bağlantısal(connective) eylemler üzerinden düşündüğünü görüyoruz.Bu noktada büyük ölçekli sosyal hareketlerin yaygınlaşma sürecindeağların ağı kurularak her mikro-eylemin çarpan etkisi gözlemlenebiliyor.Onlar bunu OWS, İspanya’daki 15 Mayıs hareketi veArap Baharı üzerinden açıklıyor.Kaynaklar-Bennett, Segerberg and Walker (2014) Organization in the crowd:peer production in largescale networked protests. Information,Communication & Society, Vol. 17 Issue 2-Bourdieu, P. (2005) The Social Structures of the Economy, Polity-Brafman , Ori ve Beckstrom Rod A (2006)., The Starfish And theSpider: The Unstoppable Power of Leaderless Organizations, Penguin-Fuchs, C. (2014) Digital Labor and Karl Marx. Routledge Gerbaudo,P. (2012) Tweets and the Streets: Social Media and ContemporaryActivism. Pluto Press-Kranzberg, Melvin (1986) Technology and History: “Kranzberg’sLaws”, Technology and Culture, Vol. 27, No. 3, pp. 544-560. Lefebvre,H. (1992) Production of Space. Wiley & Blackwell“Başka bir dünya mümkün!” sloganını sıklıkla tekrarladığımızbu günlerde, sosyal akışkanlığın, sürekli evrilmenin ne getirdiğiüzerinde durmamız lazım. Bizden sonraki kuşaklar internetinbildiğimiz ama düşünmediğimiz şeyleri bir araya getirdiğini, başkalarınındeğil kendi hatıralarımızın kilit noktalarını, uzantısınıve çeperlerini oluşturduğunu, diğerlerinin de bu birikimimizeerişebilir hale geldiğini düşünüyor. Dolayısıyla da teknoloji aslındasiyasi aktivistlerin yol haritası oluşturmasında önemli bir araçolarak görülebilir. Oyunlaştırdıkça düşündüren pratikleri barındırantekno-yaratıcı ağlar, çocuklara sosyal sorunlara eğilen çözümodaklı kod yazmayı öğreten hackerspace’ler, ekoloji dostu üretimleriteşvik eden makerspace’ler, disiplinlerarası ortak akıl öngörenmesleki ağlar...İnsan-makine arayüzü yaşamı kolaylaştırmanın veuzatmanın yollarını araya dursun, sokak-klavye arasında gidip gelenhak mücadelesi artarak sürecek.
30 31Gezi Hareketinde Dijital Direniş TaktikleriGülüm Şener *Yeni medya, sosyal hareketlerin, isyanların, direnişin ortaya çıkışını,meydana geliş biçimini ve dilini etkiliyor. Dünyada farklı coğrafyalardaiktidarlara ve iktidarların politikalarına karşı yükselen halk hareketleriiçerisinde yer alan gruplar, muhalifler, kolektifler, eylemciler,yurttaşlar, aktivistler, bireyler vs., nasıl adlandırısanız adlandırın,yeni medyayı kullanarak daha hızlı, daha kolay haberleşmekte ve örgütlenmekte,sokakta, meydanda ya da internette daha yaratıcı eylembiçimlerine imza atmaktalar. Siberuzam ile gerçek uzamın yakınsamasıylabirlikte direnişlerin coğrafyası genişliyor ve direnişler zamanayayılıyor. Sosyal hareketlerin özneleri, yeni enformasyon ve iletişimaraçlarını kullanarak hem fiziksel mekanda hem de dijital alandabirbirini besleyen direniş taktikleri geliştiriyorlar. Bu sunumun temelamacı Gezi Direnişi’ne odaklanarak direnişçilerin yeni medyayı nasılve ne gibi işlevleriyle kullandıklarını ortaya koymak.Öncelikle belirtmemiz gereken, birçok toplumsal harekette olduğugibi #direngezi hareketinde de yeni iletişim ve enformasyon teknolojilerinin‘melez’ biçimde kullanılmasıdır. Duvar yazılarından sosyalmedya duvarlarına, eski ve yeni medya, direnişi desteklemek içinbirlikte kullanıldı. Cep telefonları ve kameraları aktivizm araçlarınadönüştü, Twitter ve Facebook’ta paylaşımlar süper hızlandı, Youtube’da,Tumblr’da ve çeşitli bloglarda bireysel tanıklıklar, eylemler vepolis saldırıları paylaşıldı, #ler benzer ve farklı fikirleri biraraya getiripgörünür kıldı, kentler ve semtler bazında (#direnankara, #direngazivs.) direnişe ilişkin haberlerin takibini kolaylaştırdı, ÖtekilerinPostası, Nabermedya, Gezi Radyo, Gezi Postası, Çapul TV, Halk TVvb. direniş medyası yeni veya geleneksel medyayı kullanarak direnişhaberlerini yaygınlaştırdı. Tüm bu araçların kullanımının belirginve önceden belirlenmiş bir stratejiye göre değil, zaten kendiliğindengelişen direniş anında bu pek de mümkün değil, ancak daha ziyadedirenişçilerin anlık enformasyon ihtiyaçlarına, otoritenin ve polisinstratejisine yanıt verebilecek şekilde o an gelişen taktiksel hamlelere,örgütlü sosyal hareketlerin ve hali hazırda dijital aktivizm yapanelektronik haberleşme ağlarının birikimine, kolektif hafızaya ve teknolojininimkanlarına göre şekillendiğini söylemek mümkün.Yeni medya günümüzde sosyal hareketlerin sokağa çıkmasındaönemli rol oynuyor. 90’ların sonunda internetin aktivistleri hareketegeçirme gücü tartışılırken, internet üzerinden eylemcilik etkili görülmezken(“slacktivizm”, “clicktivism” vb. kavramlar geliştirildi) sosyalmedyanın yaygınlaşması, Web 2.0 ile birlikte kullanıcıların etkileşimininartması ve içeriği kendilerinin üretmesi gibi internette köklüdeğişimlerle birlikte, çevrimiçi ve çevrimdışı alanlar birbirinin içinegeçiyorlar ve sosyal hareketler için yeni iletişim ve eylem imkanlarıyaratıyorlar. Son birkaç yılda dünyanın farklı coğrafyalarında patlakveren isyanlarda olduğu gibi Gezi Direnişi’nde de Gezi Parkı’nınsınırlı sayıda aktivist tarafından işgali ve ardından Twitter ve Facebooküzerinden haberleşme ve örgütlenmeyle isyanın büyümesi vekitleselleşmesinde yeni medyanın oynadığı rol yadsınamaz. Eklemekgerekir ki Gezi Parkı’na ilk kıvılcımın düşmesinin ardından eylemcilerinharekete geçmesi büyük ölçüde Twitter üzerinden hızla yayılanmesajlar sayesinde oldu. İlerleyen günlerde sosyal medya üzerindendireniş ağları örüldü, dağınık ve bireysel göstericiler biraraya geldiler,yerelliklerin (kentlerin, forumların) temasa geçmeleri ve dayanışmalarısağlandı. Sosyal ağlar aynı zamanda göstericilerin kendilerinidirenişin/kolektivitenin bir parçası olarak hissetmelerine yardımcıoldu.Yeni medya direnişin en önemli haberleşme araçlarından biri oldu veeylemin koordinasyonunu sağladı. Eylem yer ve saatlerinin duyurulması,acil durum bilgilerinin (sağlık, hukuk, teknik vb. konularda) vedireniş taktiklerinin (biber gazına karşı nasıl solüsyon hazırlanacağıörneğin) paylaşılması, sokak ile internet arasında sürekli bilgi alışverişikendiliğinden bir araya gelen ve farklı kentlerde, mahallelerde,sokaklarda dağınık biçimde direnişe dahil olan kitlelerin koordinasyonunuve haberleşmesini kolaylaştırdı.Yine Gezi’yle birlikte alternatif medyanın ve yurttaş gazeteciliğininönemi kavrandı. Türkiye’de siyasi iktidarın medya üzerindeki baskısı,ana akım medyanın yıllar içerisinde hükümet yanlısı bir tavrabürünmesi, yaygınlaşan otosansür uygulamaları yurttaşların haberalma hakkı önünde zaten bir engel oluşturuyordu. Haber kanallarının“yanlı” yayın yapmaları ve Gezi direnişini görmezden gelmeleri* Yrd. Doç. Dr. Hasan Kalyancu Üniversitesi İletişim Fakültesi
Change language