HAYAT BOYU ÖĞRENME KÜLTÜRÜ ve MESLEKİ EĞİTİM SEMPOZYUMUHAYAT BOYU ÖĞRENME KÜLTÜRÜ ve MESLEKİ EĞİTİM SEMPOZYUMUHayat Boyu Öğrenme kapsamında, serbest (informal) öğrenmenin resmi olarak değerlendirilmesi ve tanınmasını sağlayanulusal düzeyde kabul görecek bir sisteminin oluşturulması Türk eğitim sisteminin de önceliklerden biri halinegelmiştir. Gerek ulusal ihtiyaçların giderilmesi, gerekse Avrupa Birliği’ne üye ülkelerle uyum içinde olabilmek amacıyla,Türkiye, “Serbest (İnformal) Öğrenmenin Geçerliliğinin Sağlanmasına Yönelik Ortak Avrupa İlkelerini” kabul etmiştir.Ülkemizde “Lizbon Eğitim ve Öğretim Hedefleri”nin gerçekleştirilmesi çerçevesinde örgün ve yaygın eğitimin yanındaserbest (informal) öğrenmenin de tanınması amacıyla Avrupa Komisyonu Eğitim ve Kültür Genel Müdürlüğü ileMEB-TTK Başkanlığı tarafından uygulamaya konulan “Hayat Boyu Öğrenme Kapsamında Türkiye’de Serbest (informal)Öğrenme Üzerine Ortak Bir Anlayış Geliştirme ve Farkındalık Oluşturma” projesi kapsamında farklı yer ve zamanlardaçeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiş ve “Serbest (İnformal) Öğrenme” üzerinde ulusal seviyede bir farkındalık oluşturulmuştur9 . Bu çerçevede serbest (İnformal) öğrenmenin uygulamaya konulmasına yönelik çeşitli tedbirler hazırlanmış veHayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi’ne yerleştirilmiştir. Ayrıca başta MEB, YÖK, MYK olmak üzere birçok kurum bustratejiler çerçevesinde faaliyet planlarında yer almıştır.Önceki Öğrenmelerin TanınmasıÖnceki öğrenmelerin tanınması (ÖÖT) süreçleri, yaygın ve serbest (informal) öğrenme ile kazanılan bilgi, beceri ve yetkinliğintanımlanmasını ve görünürlük kazanmasını amaçlamaktadır. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi’nde, ÖÖT süreçleribelirli bir yeterliliğe ait gerekliliklere istinaden gerçekleştirilen süreçler olarak anlaşılmaktadır. ÖÖT’nin amacı, öğrenicininaşağıda belirtilen kazanımları elde etmesini sağlamak olabilir:• Programlara erişim,• Sınavlara erişim,• Muafiyetler,• Ünitelerin, modüllerin verilmesi,• Kredilerin biriktirilmesi ve transferi,• Yeterliliklerin tanınması.ÖÖT süreçleri, öğrenmenin önceden tanımlanmış bir mekân ve zamanla sınırlandırılmadığı, aksine hem örgün (örneğinilk, orta veya lise eğitimi) hem de yaygın ve serbest (informal) öğrenme şeklinde kesintisiz devam eden bir süreç gibigörülen hayat boyu öğrenme yaklaşımını teşvik etmeyi amaçlayan her yeterlilik sisteminin asli tamamlayıcısıdır.berlik ve danışmanlık hizmetlerine ihtiyaç vardır. Bireylerin rehber ve danışmanlar tarafından tanınması, durumlarınınteşhis edilmesi ve değerlendirilmesi, daha sonra da summativ/seviye belirleyici veya formativ/biçimlendirici değerlendirmeile ele alınması söz konusudur. Bu tip geçerliliğin denetlenmesinde kısmen maliyet kaygıları ile summativ/seviyebelirleyici 10 değerlendirme ve kısmen ademi merkeziyetçi yönde bir tercih ile formativ/biçimlendirici değerlendirme 11kullanılabilmektedir. Bu arada bazı ülkeler kendi vatandaşları için örgün öğrenmeye verilen yasal hakları yaygın ve serbest(informal) öğrenme için de verebilmektedir. Türkiye’de de başta MEB, YÖK, MYK ve sosyal ortakların uzlaşmasıile hazırlanan Türkiye (Ulusal) Yeterlilik Çerçevesi çalışmaları tamamlandıktan sonra bu yaklaşımlar hızlı bir şekildegerçekleşebilecektir.4. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ) ve TYÇ’ye Girecek Yeterliliklere Ait ÖlçütlerTürkiye Yeterlilikler Çerçevesi, sekiz seviyeden meydana gelen bir yapıda olacaktır. Önerilen modelde, her seviye, sözkonusu seviyedeki yeterliliklerin kazanılması için gerekli ortak öğrenme çıktılarına göre tanımlanacaktır. Her seviyeyi tanımlayanöğrenme kazanımları(çıktıları)na ilişkin oluşturulan ifadeler dizisi seviye tanımlayıcısı olarak anılacaktır. Seviyetanımlayıcılar çerçevenin çekirdeğini oluşturmaktadır. Seviye tanımlayıcılar çerçeve içerisindeki diğer tüm yapı ve araçlariçin temel teşkil etmektedir.Öğrenme çıktıları, bilgi, beceri ve yetkinlik açısından tanımlanmaktadır 12 . Dolayısıyla seviye tanımlayıcılar öğrenme çıktılarınınbelirtilen üç “bileşenine” göre düzenlenmektedir. Sekiz seviyenin her biri için, bu üç bileşende gerekli ifadeleriiçeren tanımlayıcılar yer almaktadır. TYÇ seviyeleri herhangi özel bir öğrenme alanı dikkate alınmadan tanımlanmaktadır.TYÇ’ye girecek yeterliliklere ait ölçütlerde aşağıdaki tanımlamaların yapılması istenmektedir:1) Yeterlilik Türü Adı, 2) Veren Kuruluş, 3) Profili (Eğilimi): 3.1) Genel, 3.2) Akademik veya 3.3) Mesleki, 4) Seviyesi: 4.1)Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi, 4.2) AYÇ, 4.3) Bologna, 4.4) ISCED (2011), 5) Yeterlilik Kategorisi: 5.1) Ana,5.2) Destekleyici, 5.3) Birim 5.4) Özel Amaçlı, 6) Kredi Aralığı ve Programın Normal Süresi, 7) Tanımı, 8) ÖğrenmeÇıktıları, 9) Anahtar Yetkinlikler, 10) Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri, 11) Kalite Güvencesi, 12) Giriş Şartları, 13)İlerleme Olanakları, 14) Kariyer Olanakları.Yukarıda belirtilen ölçütlerin tanımlanmasının yanında kalite güvencesi de sağlanan yeterlilikler TYÇ’ye dâhil edilebilecektir.Yeterlilikler Çerçevesi, özü itibariyle, ÖÖT süreçlerini desteklemektedir; zira söz konusu süreçler yeterliliklerin anlamınaaçıklık kazandırmaya yardımcı olmakta ve yeterliliklerin kazanılması için hangi öğrenme çıktılarının gerekli olduğunugörünür kılmaktadır. Buna istinaden, önerilen önceki öğrenmelerin tanınmasını destekleyici politikanın amacı, TürkiyeYeterlilikler Çerçevesi’nde yer alan bütün yeterliliklerin ÖÖT ile ilgili düzenlemelerinin olduğu bir ortam hazırlamak içinçaba göstermektir.Rehberlik ve Danışmanlık SistemiYaygın ve serbest öğrenme kademelerinde yetişmiş belirli bir yeterlilik seviyesine gelen bireylerin yeterlilik belgesinesahip olması için teşvik edilmesi, farkındalık oluşturulması, kendisini geliştirmesi için çeşitli imkanların hazırlanması,cesaretlendirilmesi ve sınava hazırlanması için mevcut durumunun tespit edilmesi gerekmektedir. Bütün bunlar için reh-9İbrahim Bükel. Serbest (İnformal) Öğrenmenin Tanınması Ve Geçerliliğinin Sağlanmasında Anahtar Paydaşların Rolleri KonferansıBilgi Dokümanı. TTKB – Kurul Üyesi. Hatay. 23 Haziran 201110Summativ/Seviye belirleyici değerlendirme: Belirli bir zamanda bir öğrencinin belirli bir bilgi, beceri ve yetkinliğe ait başarısınınölçülmesi (veya değerlendirilmesi) işlemidir.11Formativ/Biçimlendirici değerlendirme: Öğrenmeyi geliştirmek için bir öğretmen/değerlendirici ve öğrenen arasındaki iki yönlüyansıtma süreci.12Bilgi: Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi kapsamında “bilgi”; genel olarak, bir çalışma veya öğrenme alanı ile ilgili gerçeklerin, ilkelerin,teorilerin ve uygulamaların anlaşılmasını içeren kuramsal ve/veya uygulamalı bilgi olarak tanımlanmıştır.Beceri: Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi kapsamında “beceri”; genel olarak, bir çalışma veya öğrenme alanında edinilen mantıksal,sezgisel ve yaratıcı düşünme ile el becerisi, yöntem, materyal, araç ve gereçleri kullanabilmeyi gerektiren “bilgiyi kullanma”, “problemçözme”, “bilgi ve becerileri başkalarına aktarma” olarak tanımlanmıştır.Yetkinlik: Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi kapsamında “sorumluluk alma ve özerk çalışma”; genellikle diğer ulusal yeterlilikler çerçevelerinde“yetkinlik” başlığı altında belirtilen bilgi ve becerilerin bir çalışma ve/veya öğrenme ortamında sorumluluk alarak ve/veya özerkçalışma göstererek kullanılması, öğrenme gereksinimlerinin belirlenmesi ve karşılanması olarak tanımlanmıştır.84 85
HAYAT BOYU ÖĞRENME KÜLTÜRÜ ve MESLEKİ EĞİTİM SEMPOZYUMUHAYAT BOYU ÖĞRENME KÜLTÜRÜ ve MESLEKİ EĞİTİM SEMPOZYUMUMESLEKİ EĞİTİMİN ETKİNLEŞTİRİLMESİNDESOSYAL AKTÖRLERİN ROLÜTHE ROLE OF SOCIAL ACTORS IN ACTIVATING VOCATIONAL TRAININGMehmet DevelioğluİTO Yönetim Kurulu ÜyesiMember of the Board of Directors, Istanbul Chamber of Commerce9 Mayıs 1959 tarihinde Kayseri Develi’de doğdu. İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamladı. Sultanahmet TicaretLisesi’ni bitirdikten sonra girdiği Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi’ni tamamlayarak iş hayatına atıldı.Askerlik dönemine kadar aile şirketinde mutfak eşyası imalatı alanında aktif olarak iş hayatının içinde bulundu.Askerliğini 1981-1982 yıllarında yedek subay olarak Siirt’te yaptıktan sonra girdiği matbaa, ambalaj sanayi veinşaat sektörlerinde iş hayatını sürdürüyor.İş dünyasında edindiği bilgi, birikim ve tecrübeleri çeşitli sivil toplum platformlarında paylaşmaya çalışmaktadır.Bu amaçla faaliyette bulunduğu aktif kurumlar ve görevler sırasıyla:İstanbul Ticaret Odası İTO Meslek Komitelerinde Üye (1999 - Aktif olarak devam ediyor),İstanbul Ticaret Odası İTO Meclis Başkan Yardımcılığı (2005 - 2009),İstanbul Ticaret Odası İTO Yönetim Kurulu Üyeliği (2009 - Aktif olarak devam ediyor),Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği MÜSİAD Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Başkan Yardımcısı (2006-2012),İstanbul Oluklu Mukavvacılar Derneği İSOMDER Yönetim Kurulu Üyeliği (2005-Aktif olarak devam ediyor).ÖzetBu çalışma, temelde mesleki eğitimin ülke ekonomisi açısından önemi ve sosyal aktörlerin taşıdığı sorumluluğuincelemektedir. Bu kapsamda İTO’nun mesleki eğitim konusunda dayandığı düşünsel zemin ve uygulamaalanı, makalenin konusunu oluşturmaktadır. Çalışma ile birlikte, İTO özelinde mesleki eğitime ilişkin duyarlıdavranış ve örgütlenme biçimlerinin, ülke ekonomisinin nitelikli iş gücü sorununa karşı uygulanabilecek etkiliçözümlerden biri olduğu gösterilmeye çalışılacak ve mesleki eğitim kurumlarının yönetilmesi alternatif birmodel önerisi ile geliştirilecektir.1- GİRİŞToplumsal refah ve medeniyetin gelişmesi bireylerin etkileşim alanı oluşturduğu sosyal yapılar aracılığı ile gerçekleşir.Zihniyetin, kültürün ve üretim biçimlerinin farklılığı karşılıklı etkileşim halinde farklı sosyal yapıların ortaya çıkmasınıtemin eder. Bu sosyal yapıların gücü aynı zamanda devletlerin sürekliliğini ve toplumların refah seviyelerini belirler.Toplumsal refahın temel kaynağı ise kuşkusuz üretimdir. Üretimin asli unsurları, fiziki ve beşeri sermayeden oluşur.Beşeri sermayeyi fiziksel ve zihinsel emek manasıyla ele alırsak, tanım bizi daha geniş kapsamlı bir emek kavramınagötürür.Küreselleşme ile değişen üretim biçimlerindeki farklılıklar ve teknolojik gelişmeler, emek tanımını kol gücüne dayalı fizikiemekle sınırlı olmaktan çıkarmış, bu tanıma zihinsel unsurları da dahil etmiştir. Öyle ki bugün yerel ve küresel ölçekteekonomik sistem içerisinde var olmaya çalışan bireyler becerilerinde (özellikle zihinsel becerilerinde) uzmanlaşmakmecburiyetinde kalmaktadırlar.Sosyal yapıların sürekliliği ise bireylerin ve kurumların uzmanlıklarının istikrarlı etkileşimi ile sağlanır. Bu süreklilik aynı zamandakurumların ekonomik ömürlerini ifade eder. Nihayet söz konusu gerçekler ışığında bireyler ekonomik ve sosyalyapı içerisinde kurumsallaşabildikleri ölçüde toplumsal yaşamın etkin bir aktörü olabilir. Öyleyse her kurum, toplumsalalanın hem bir etkileneni hem de onu etkileyen bir parçasıdır.Bu sebeple ekonomik yaşam içinde yer alan her iktisadi aktör, aynı zamanda sosyal bir yaşama sahiptir. Dolayısıyla açıktırki hiçbir aktör kurumsallaşma çabasını toplumsal değerlerden bağımsız bir biçimde sürdüremez. Kurumların sosyalsorumluluk açısından ne kadar önemli oldukları, işte burada kendisini göstermektedir. Birbirlerini etkileyen ve dönüştürenbu düzlemde kurumları toplumsal alana karşı duyarlı olmaya iten etken başarı ölçütleri ile ilişkilidir.Kurumların toplumsal yönü ise, diğer yandan bir sorumluluk ve ödevler silsilesini de beraberinde getirmektedir. Bu çer-86 87