mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

Türkiye’de Mühendisler - Mimarlar:Bazı HipotezlerAli Artun1975 yılında, Mimarlar Odası’na mühendis vemimarların toplumsal formasyonlarıyla ilgili kapsamlıbir alan araştırması yapılmasını önerdim. Buönerinin kabul edilmesi üzerine başlayan çalışmalar1978’de sonuçlandı ve bu sonuçlarla ilgili verilerMühendisler Mimarlar… başlığıyla MimarlarOdası tarafından yayınlandı. Kitap, alt başlığındada belirtildiği gibi, bu veriler dışında başka bölümlerde içeriyordu: Ekonomik İlişki ve ToplumsalBilinç Göstergeleri, Yüzyıl Ortalarından SonrakiTezlere Bir Bakış, Türkiye’de Mühendisler-Mimarlar: Hipotezler. Aşağıdaki yazı, alt başlıktakibu son bölüm. Alan araştırmasına yön verenkimi hipotezleri kapsıyor.Mühendisler Mimarlar… 1999 yılında yenidenbasıldı, ama bu kez başlığı farklıydı: Fordizminve Mühendisin Dönüşümü. Çünkü bu ikikitabın yayın tarihleri arasındaki yirmi beş yılda,mühendislerin/mimarların çalışma koşullarındabir çığır açan dönüşümler gerçekleşmişti ve bende bu köklü dönüşümleri vurgulamak istemiştim.Ayrıca, ikinci baskının başına bu konuda birbölüm ekledim: Mühendis:1975-2000.Şimdi aradan bir on iki yıl daha geçti ve “postfordist”,“post-endüstriyel” olarak anılan bu yenidöneme özgü emek süreçlerinin örgütlenmesiyleilgili ilişkiler iyice kurumsallaştı. Siyasal bloklardöneminde, her iki blokta da baş tacı edilenmühendis,“endüstri-sonrası” dönemde otoritesinikaybetti. Bu otoriteyi finansman, işletme ve iletişimuzmanları devraldı. Buna karşın, 20. yüzyılbaşında fütürizm, konstrüktivizm, pürizm veBauhaus gibi sanat hareketleriyle birlikte mühendisliğe,makinelere ve Taylorizme öykünen mimarlık,yüzyıl sonunda sadece mühendisliği değil,diğer sanatları da gerilerde bırakan bir etki kazandı.Tabii bunda tasarımın dijitalleşmesinin yarattığıdeğişim önemli bir rol oynuyordu. Aslında mühendisinve mimarın bulunduğu geleneksel bütünemek süreçlerindeki parçalanmada dijitalleşmeöncü bir dinamik oluşturuyordu. Mekanik süreçlerindijitalleşmesinin yanı sıra, uzmanlaşmanınesnekleşmesi ve iletişimin çalışmanın bir bileşenihaline gelmesiyle birlikte emeğin kültürelleşmesinide (prekarite) kaydetmek gerekir. Bütün bugelişmeler, emeğin her zamankinden daha baskıcıbir denetim altına alınmasına, sömürünün dahada yoğunlaşmasına, bütün hayatı çalışma hayatınaçeviren biyo-polikaların etkinleşmesine ve sonunda,Richard Sennett’in tabiriyle, bir “karakterçürümesi”ne yol açtı.İşte aşağıdaki “hipotezler”, onlar etrafındaderlenen verilerle birlikte, geçtiğimiz 30-40yıldosya mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak21